IRUÑA-VELEIAKO EUSKAL OSTRAKEI BEGIRA

Juan Martin Elexpuru

12077) VIILIIIA NOVA / VIILIIIA VICI (Veleia nova, Veleia bizi)

13349) GIV / SALII (giu –geu?- sale)?

13361) NIIRII / ATA , ZII / YAVH / TA (nere ata, ze Yavh[e] ta)

13363) YAVHII / GIIVRII ATA (Yavhe geure ata)

13363?) NIIV ELOSI / TA NIIVRE / AMA MIRTO TA (neu Elosi ta neure ama Mirto ta -da-)

13364) GIIVRII ATA ZUTAN/ IIGIN BADI ZVRII (geure ata zutan / egin badi zure)

13364) GIIVRII ATA ZVTAN / .Y… IIISVS TA / ….I… ZVR[E] (geure ata zutan. … Y[avhe] Iesus ta ….i…. zure)

13365) GIIVRII ATA ZVTAN / NA (geure ata zutan / na)

13366) NA (na)

13367) IAN / TA / EDAN / DENO[?] (ian ta edan / Deno[s?])

13368-a) DENOS / ZVRII / NAIA (Denos zure naia)

13370a) IESVS ET /MIRIAN (Iesus et Mirian)

13371?) …RII GIIVRII ATA ZVTAN (…re geure ata zutan)

13371a) IAVIII / ZVTAN IZANA (Iave zutan izana)

13378) IVAN III? (Ivan III)

13382) SABA / ABRAHAN / …O (saba Abrahan …O)

13393) ATA – AMA / NIIBA – RIIBA / SIIBA- SABA / MONA (ata-ama ama neba-reba seba-saba mona)

13394) III NIIV NAIA NIIVRII (III neu naia neure)

13395) ..AR? / VRA / SVA (.ar (?) ura sua)

13396) GITV? LA? / EDA, IAN gitu? la?/ eda, ian)

13397) BIITA, ZVRI, ARO[S] / VRDIN, GORY, / .ANA, BII (beta, zuri, aro[s] urdin, gory, .ana, be

13398) BIITI (beti)

15147) VRDIN / X / ISAR (urdin x isar)

15542) A B C D E F G H I K l M [.] O P Q R [.] T V X Y Z

15910) NIIVRII / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA (neure ama, Roman ilta, Cistiana)

15912) NIIVRII ATA / GAV ILTA / NIIVRII AM (neure ata gau(r?) ilta (hil da?) neure am(a?)

15916) NIIVRII /ATA (neure ata)

15917) NIIV MII / TA RIIBA / II LABA (neu me ta reba II laba)

15920) NIIV XII / VRT[E] TV, III / RIIBA TV, NIIV / CII (neu XII urt[e] tu, III reba tu, neu CII)

15921) VIILII / IAN OSO / LAGVN , MARCVS / N (Veleian oso lagun, Marcus n)

15922) NIIV / CORNII / ESKON (neu Corne eskon)

15923-2) MARIA / AMA / IITXII (Maria ama etxe (et X II?)

15924) HAIII? / ZVTI(K?) / VOIA (VDIA?) (haie(?) zuti(k?) (?) voia (udia??)

15925) NIIV XII VR / NIIVRII AM? (neu XII ur(te) neure am(a)

16362) …..A….K / BA I (…a…k ba i )

16362-2) NIIV II [?] O? SI / C ….. NIIBA , (neu II o [?] si c… neba ,)

16363) .V… S I P?… / TA..SITAII / AMA (.v… sip (?) ta sitae ama)

16364-1) NIIV VIILIIIAN/ GORI BISI NA , (neu Veleian gori bisi na)

16365-1) NIIV LAIKII /¿ L (grekoa) LOC, ) NA , / XIVRTIITV / VIILIIIAN / GORI / BISI TA / ESTA (neu laike (edo Laire) l loc (?), na / XI urte tu / Veleian gori bisi ta / esta)

16365-2) VIILIIIA NO / VVA BANA /OSOV POLI / TA, NIIV / RII ATA / ARAINA/ARRAPA (Veleia novva bana osou polita, neure ata araina arrapa)

16366) VI TA / VIIL…N GORI (vi (?) ta Vel(eia)n gori)

17050) [G]EVRE ATA / ZVTAN / LVRA? (ZVRE?) ANA / SANTV / ??? ([g]eure ata zutan lura (?) zure (?) ana santu)

(Hau titulu bereko lantxoaren laburpena da. Osorik: sustatu.com, ostraka.eus edo erabili.com guneetan.

Seguru zaudete? Elexpururen artikulua Berria-n

Testu azterketa. Sustatu.com

Interneteko argazkiez baliatu gara. Irakurketa akatsak egon daitezke)

AGERTZEN DIREN EUSKAL HITZAK*

Ama (10), araina, aro[s], arrapa, ata (12), badi, bana, beta, beti, bisi (2), denos/deno, edan (2), egin, eskon, esta, etxe??, gau[r?], geure (6), gor(r)i (4), ian (2), ilta (2), isar, izana, (a)laba, lagun, laike (laire?), (a)mona, na (4), (a)naia (2), neba (2), nere, neu (8), neure (8), oso (2), polita, (ar)reba, Roman, (o)saba (2), (i)seba, santu, sua, ta (10), tu (6), Veleia, Veleia nov(v)a (7), udia?? (voia?), ur-a (2), urdin (2), urte (2), zure (3), zutan (6), zuti(k?).

*ostraka.eus blogean, guk aurkitu ezin izan dugun hainbat hitz agertzen da: athe, ather, ber, dan, ene, erre, ison, reiny?… Lakarraren txostenean, berriz, entu (entzun?) eta esquero.

TESTUEN AZTERKETA LABURRA

1) Zenbat: 45 bat ostraka,170 bat euskal hitz. Hitz ezberdinak 50 inguru. Zentzua duten esaldiak 25 bat.

2) Familia: ugarien: ama (10), ata (11), laba, mona, naia (2), neba (2), reba, saba, seba. Deigarria da gehienen hasierako bokalaren falta. Ata (aita) batzuetan gurasoa da eta beste batzuetan zeruko aita.

3) Kristautasuna: Abrahan, Iesus, Ioshe, Maria, Mirian, Yavhe, Santu... Geure ata zutan sarri. Yavhe gure ata ere ageri da.

4) Koloreak eta adjektiboak: aro[s] (arrosa), beta (beltza?), gor(r)i, urdin, zuri. Polita, lagun.

5) Beste izen arruntak: araina, etxe??, isar, gau?, sua, ur-a, urte.

6) Beste Izen propioak: Roma, Veleia. Cistiana, Corne (Cornelio?), Elosi, Mirto, Marcus.

7) Izenordainak eta posesiboak: neu, zutan (zugan?), giu (geu?); neure, geure, zure.

8) Lokailuak, graduatzaileak, adberbioak: ta, bana (baina?); oso, beti, zuti(k??)

9) Aditzak: Nagusiak: arrapa, bisi, edan, egin, entu (entzun?), eskon, ian, il, izan. Laguntzaileak: na (naiz?), ta (da), esta (ez da), tu (du), badi (bedi), laike (lagike, leike?).

10) Grafia, fonetika. Ez da F, J eta U-rik agertzen. K, eskon hitzean soilik. P, polita eta arrapa hitzetan. Ustezko bi -TZak , T soilez: entu (entzun?), beta (beltza?). II ageri da E gisa, hasieran izan ezik (pare bat salbuespen).

10) Veleia: Zazpi aldiz. Veleia nov(v)a birritan

11) Esaldiak: 20tik gora. Geure ata zutan (“Dominus Vobiscum”, ziurrenik) errepikatuena.

Beste batzuk: Neure ama, Roman ilta, Cistiana.// Neure ata gaur ilta.// Neu XII urte tu, III reba tu.// Neu Corne eskon.// Veleian oso lagun, Marcus.

12) Euskal hitzen jatorria: Denak euskararen ondare zaharrekoak dirudite, latinetik letozkeen aros, arrapa, polita eta santu izan ezik.

POLEMIKA SORTU DUTEN GAI BATZUK

1) Aspirazioa. NAIA, h-rik gabe. Lakarrak dio NAHIA, NAHIHA edo beharko lukeela. Gure ustez, aNAIA da, neba, reba, laba, saba… ere agertzen direlako.

2) Artikulua. Araina, sua, ura datoz. Lakarrak dio euskaraz ez zela artikulurik orduan. Guk baietz uste dugu (hemen ditugu adibideak). Bestalde, hori frogatzeko darabiltzan datuak (Arabako herri-izenak, San Millan 1025), ez dira zuzenak gure ustez.

3) ANQVISES agertzen da, eta ANCHISES behar omen zuenez, faltsua da Gorrochateguiren ustez. Baina Q normal erabiltzen zen latinez (quid, inquisitio, inquietare), eta ez da harritzekoa Veleiatar batek ortografia akats txiki hori egitea.

4) Polita. Gaskoieratik pasatu omen zen XI-XII mende inguruan euskarara. Baliteke. Baina veleiatar elebidun batek “Veleia Nova polita est” esaten bazuen latinez, ez litzateke hain harrigarria izan behar “Veleia nova polita ta (da)” esatea euskaraz ari zenean.

5) Denos, Deno: DENOC bezala interpretatzen du Lakarrak, baina ostrakan DENOS (deno bestean) irakurtzen da. Pertsona-izena?

6) Descartes. Batzordekoek izen hori zetorrela esan zuten, baina ostrakan (M?)ISCAR edo horrelako zerbait jartzen du.

7) Komak. Adituek diotenez, ez da komarik erabili izan aro modernora arte. Komak edo antzeko zerbait agertzen dira zenbait ostrakatan. Benetako komak beharrean, separazio ikurrak ote dira? Edo esku beltzen batek berriki ipiniak dira? Hipotesi guztiak zabalik daude.

Seguru zaudete? Elexpururen artikulua Berria-n

Testu azterketa. Sustatu.com

Bideoak (4) Elexpuru Koldo Mitxelena kulturunea 2009-2-23: Seguru zaudete?