Filologoa eta euskaltzaina hil zaigu. Iruña Okako aurkikuntzei dagokiolarik ez da aseptikoa izan, maitasunak eta afektibitateak zuzendu du bere jarrera eta uste dut euskaldun askoren ordezkari bilakatu dela. Bere ahotik zuzenean entzun izan genuen eta egunkari zaharretan irakur daiteke adibidez, zenbat poztu zen Eliseo Gil-ek Iruña Okako indusketen zuzendariak, hots egin zionean esanez duela 1.700 urteko euskarazko hitzak azaldu zirela ostroketan (zeramika puskak grabatuak) eta ez zuen bere urduritasuna ezkutatzen aurkikuntzak zuen garrantziarekin. Zer poza hartuko zukeen Mitxelena jaunak aurkikuntzen berri izan balu. Beti defendatu du azaldutako euskarazko hitzen jatortasuna eta aintzinatasuna, arkeologoek emandako informazioen arabera, eta aurkakoa demostratzen ez den bitartean.
Eszeptikoen aurrean aurpegia eman du askotan, oldarkor batzutan esanez adibidez, eszeptikoek irentsi beharko zituztela zalantza guztiak, giro eszeptiko orokor batean murgilduta, euskal filologoen artean ere. Egia esan ez gaude ohituta euskal zientifiko, intelektual eta euskaltzain baten aldetik antzeko jarrera ausartik ikusten eta eskertzekoa izan da.
Ez dut ahaztu nahi bere ahotik zuzenean entzundako hitzak sortu zidaten zirrara, bere hitzaldi batean esan zuenean “Iruña Okan azaldu zirela hedabideetan argitaratutako hitzez gain, duela 1.700 urteko hirurogeita hamar bat esaldi motz (jan edan lo) eta ehun luze bat hitz euskaraz. Bakarrik bi eraikin arakatu omen dituztela Iruña Okako indusketetan eta zalantzarik ez izateko askoz ere euskal hitz gehiago azalduko zirela”.
Jende asko dago munduan bost ehun hitz baino gutxiago erabiltzen duenik, nahiz eta gehiago ulertzen duen; duela hamazazpi mendeko berrehun hitzetako zerrenda izan daiteke konparatzeko, Julio Zesar enperadorearen euskara-latina hiztegia eta gogora datorkidan galdera da ea, faltsifikatzekotan duela 1.700 urteko hiztegi oso bat manipulatu ote duten?.
Duela 1.700 urteko Iruña Oka azaleraz eta biztanlez duela berrehun urteko Donostiaren antzekoa da, harresi eta guzti, gaur egungo Donostiako alde zaharra ezaguna alegia, jakina baita Boulevardean zegoela Donostiako harresi zaharra, eta zenbat euskal dokumentu dauzkagu Donostian duela berrehun urtekoak?. Aipatzerako Humboldt-ek duela berrehun urteko bere “Euskaldunak” liburuan aipatzen dituen zailtasunak euskal hiztegi bat bilatzeko.
Iruña Okako aurkikuntzen aurkako eszeptikoen kritikak areagotu eta deskalifikazio pertsonaletara igaro zirenean, zalantzan jarriz ikertzaileen ohore pertsonala ere, Henrike Knörr-en jarrera ere gardena eta ausarta izan zen, eta bera izan zen euskal filologo bakarra Veleiako komunikatua sinatu zuena ikertzaile taldearekin batera, non ozenki esaten den besteen artean,”Iruña Okako ostrakak erromatar garaikoak direla, bere garaiko beste milaka ebidentziekin batera azaltzen direla, erromatar garaiko geruzetan azaldu direla eta zigilatzen dituzten beste erromatar garaiko geruzen azpian”.
Aurten Arabako Foru Aldundiak erabaki zuen batzorde zientifikoa izendatzea Iruña Okako aurkikuntzak egiaztatzeko eta bertan nola ez, Henrike Knörr izendatua izan zen eta askok gure ordezkari bezala sentitzen genuen eta bere heriotzarekin umezurtz utzi gaitu eta eskertu nahi diogu bere jarrera maitakorra eta ausarta.
Euskararen jatorriaren biltzarreko partaideak, batzutan ez gara bat etorri Knörr jaunaren iritziekin, gure biltzarretako ponentzietan irakur daitezke iberikoa eta euskararen harremanak defendatzen dituzten autoreak, berak deitoratzen zituenak, nahiz eta tradizio luzea izan Larramendi, Astarloa, Humboldt, Tovar, Krutwig… batzuk aipatzeagatik. Irakur daitezke ere euskararen aintzinatasuna eta mintzatzen zen azalera handia defendatzen dituztenen iritziak, atzerritarrak batzuk Humbolt-en eskolaren jarraitzaileak Bengtson, Vennemann, Openheimer eta euskaldunak besteak Krutwig, Mujika, Kapanaga, Naberan, Zubiaga eta Lizarduikoa.
Ikusirik lekuaren potentziala eta garrantzia, eskatu genuen ere Iruña Okako induskatzeko arkeologi plangintza orokorra, 10-15 bat urtetan bermatzeko aurreikusi daitezkeen aurkikuntza zoragarriak, euskararen historia alda dezaketenak esate baterako, duela bi mila urteko mila hitzetako euskal hiztegia.
Iruña Okako Batzorde zientifikoa antolatu aurretik, eskatu genuen ere, atzerrira zabaldu behar zela nazioarteko adituak bertan sartuz, ez da gutxiesten dugulako Euskal Herriko unibertsitateko aditurik inolaz ere, baizik eta, zalantzarik ez dugulako Iruña Okako indusketek euskararen unibertsaltasuna dutela bere baitan eta nazioarteko batzorde zientifiko batek, sinesgarritasun eta zabalkunde gehiago bermatzen duelako munduan.
Tamalez Henrike Knörr-en heriotza tristeak debate hauek zabaltzen ditu berriro, Batzorde zientifikoan ordezkatu behar delako, eta eskatzen dugu gure iritziak gogoan izatea, kontuan harturik orain arte ematen zuela dirurik ez zegoela, baina gaur egun onartuak daudela 6,3 milioi euro Iruña Okako harresiak berreraikitzeko.
Maiatzaren 17an ospatuko da Euskararen jatorriaren 3. biltzarra Iruña Okan eta bertan Patxi Alaña jaunak emango digu gaur egungo indusketen egoeraren berri eta zalantzarik ez daukat Henrike Knörr jaunaren jarrera eta eskertzeko lana aipagai izango direla. Senideei dolumin sentikorrenak emanez, gonbidatzen zaituztegu 3. biltzarrera.