Katalunia: gure borroka ere bada. Tasio Agerre, Berria.
Une historikoak datoz, berebiziko garrantzia dutenak, nazioen historia eraldatzen dutenetakoak. Kasu horietan gertatzen denez, une horiek itxaropentsuak izaten dira aldaketa bultzatzen dutenentzat, baina mehatxua ere hor dago.
Erakusketa: Euskara 2 bi mila urteko historia Nafarroan.
Lerga hilarria (150. urtea):
VMMESAHAR
ABISUNHARRI
NAVARRORUM ez da euskararen historiari buruzko erakusketa bat. Baina, zernahi gisaz, aurre egiten dio erronka jakin bati: idazki batzuen bidez euskararen aztarna dokumentala agertzea, kontuan izanda ia mila eta bostehun urtean ahozko mintzoa izan zela. Ahozko hizkuntza, idazten ez zena. Erakusketarako, hiru dozena dokumentu hautatu ditugu. Euskarazko agiriez gain, euskarari buruzko agiriak ere badaude tartean. Den-denek badute bereizgarri bat, nafartasuna: Nafarroari buruzkoak, Nafarroan idatziak edo nafarrek eginak dira. Gehienak gure artxibo, museo eta liburutegietatik hartu ditugu, baina badaude Afrikako, Ameriketako eta Europako beste dokumentu zentroetakoak ere.
Ozeano oso baten zipriztinak. Berria.
Nafarroan euskara bi mila urtez erabili dela dokumentatzen duten idazkiak bildu dituzte ‘Navarrorum’ erakusketan, Nafarroako Artxibo Nagusian. Inprenta asmatu aurreko eta ondoko erdarazko dokumentuetan ere ikus liteke euskara gehiengoaren hizkuntza zela.
Berria 2006-6-16. Urdin isar, zuri urdin gori, edan ian lo, jaun, geure ata zutan, iesus, ioshe ata ta mirian ama. Hitz horiek irakur daitezke Arabako Iruña-Veleiako aztarnategian, Henrike Knorrek eta Joakin Gorrotxategik aipatu dutenez, eta lehen hipotesien arabera, III. eta VI. mendeen artekoak dira hitzok eta esaldiok.
Egunerokoak eta esaldietan egituratuak egoteak gainera garrantzia eransten dio aurkikuntzari. “Pentsatzen genuen euskaldunak idatzietatik aparte geundela, eta ja ez gaude horren aparte. Hizkuntza askotan ez da ezer idatzi. Hemen dugu guk hitz multzo bat, eta eguneroko hitzak dira. Akitaniako aurkikuntzak zaharragoak dira, baina euskararen gainean eraikitako izen propioak dira. Hori da orain arte genekiena, baina hau besterik da. Batzuk solte baina beste batzuk perpausetan”, dio Gorrotxategik. Joan den maiatzaren 7an aurkikuntzei buruz hitz egin eta Gorrotxategik aitortu duenez ez zuen ondo lo egin hurrengo egunetan, “ia 500, 600 urte aurreratzen baita gure kronologia”.
Dena den, zuhurtziaz jokatu behar dela esan dute filologoek. Komunikabideetan izan diren filtrazioekin ez daude gustura, izan ere, horiek ez baitute ikerketa oztopatu besterik egiten. Arkeologoek, historialariek, hizkuntzalariek eta zientzilariek oraindik lan asko dute egiteko; zein mendetakoak diren zehazteko, haien testuingurua ezagutzeko, eta esan dutenez, lan horiek guztiak amaitu bitartean ez dute aurkikuntzei buruz hitz egingo, urrira edo azarora arte.
Elefantea 1.700 urte Iruña Veleian (11415).
Irudian, Lanestosako Kobenkoba kobazuloaren interpretazio zentroa (Bizkaia).
Labar artea Euskal Herrian. Berria 2017-3-19.
BETETZEN ARI DEN HUTSUNEA
Aldatzen ari da Euskal Herrian Paleolitoak izan duen mapa. Azken hamarkadetako aurkikuntzek zalantzan jarri dute historiaurreko historiografiak euskal lurraldeetan marraztutako «hutsunea». Labar artea duten leizeak dira horren adibide: hamazortzi aurkitu dira 2000. urtetik hona.
Irudian, Lanestosako Kobenkoba kobazuloaren interpretazio zentroa (Bizkaia).
Giordano Bruno kiskalita 1600. urtean.
Errukirik ez dago Iruña Veleia gorrian euskara zaharra aurkitu zuten arkeologoekin, justizia ez da ezagutu azken zortzi 8 urteetan.
Demagun. Gontzal Fontaneda. Berria.
Jo ezazu duela zortzi urte Arabako Foru Aldundiak lanetik bota zintuela eta Gasteizko Epaitegian eta hedabideetan ere salatu zintuela gaizkile bazina bezala.
Eta orain ez duzu ulertzen zergatik ez duen epaitegiak zure kasua artxibatzen froga ezagatik, zortzi urte luzean ez baitu batere frogarik aurkitu; bestela, aspaldi epaituko zintuen. Beraz, argi dago denuntzia ez zegoela frogetan oinarrituta, teorietan eta aburu agian interesatuegietan baizik. Eta, gainera, ez duzu ulertzen zergatik ez dion epaitegiak aldundiari agintzen duintasuna jendaurrean itzul diezazula, Iruña-Veleiako zeure lanean berriz jar zaitzala eta zortzi urte honetan jasan dituzun osasun eta diruaren kalteak ordain diezazkizula.
Aginteak du giltza. Joan Mari Irigoien. Berria.
2016ko Inoxenteen Egunean, Juan Martin Elexpuruk Veleiari buruz idatzitako artikulu bat irakurri nuen BERRIA-n (Ostrakak eta ostrukak), eta aitortu behar dut, hunkituta ez ezik, jota ere geratu nintzela, ezin ulerturik hainbat eta hainbat kontu…
Iruña Veleiako euskara mintzatuko da beste bi mila urtetan.
Txirrita 80 urte, Iruña Veleia aipamenak izango dira beste bi mila urtetan.
,
Duela 10 urte, 2006-6-15ean Gorrotxategik, Henrike Knorr-ek eta Eliseo Gilek (Santos Yanguas eta Pilar Cipresek txostenetan ere) bermatu zuten Iruña Veleiako 1.700 urteko euskara zaharra.
Beste askok ere (Lakarra, Urgell, Pruden Gartzia…) bermatu zuten Iruña Veleiako euskara zaharra. Orain beste batzuk defendatzen dute, Idoia Filloy, Eliseo Gil, JM Elexpuru, Hector Iglesias, Txillardegi, Orpustan, Luis Mari Mujika, Emilio Ilarregi, Carmen Fernandez, Angel Morillo, Edward Harris, Antonio Rodriguez Colmenero, Ulrike Fritz, Luis Silgo, Koenraad Van den Driessche, Mikel Albisu, Joaquín Baxarías, Roslyn M Frank, Miguel Thomson, Alicia Satue… Sos Iruña Veleia Txostenak.
Guztiak tronpatu ziren?
Berria 2006-5-15 / Gara 2006-5-16
Arabako Iruña-Veleiako aztarnategian egindako aurkikuntzak benetakoak direla esan dute Henrike Knorr euskaltzainak eta Joakin Gorrotxategi filologoak. Beraiekin batera Eliseo Gil indusketetako zuzendaria izan da gaur Gasteizen egin duten agerraldian. Erlijioarekin lotutako hitzak ezezik egunerokoak agertzen dira, eta horien artean esaldiak ere badaude. “Hemen hitz multzo bat dugu, eta eguneroko hitzak dira. Horrek esan nahi du idatzi egiten zela V. mendean, VI. mendean, edo lehenago”, Gorrotxategik esan duenez.
