XV. mendetik (gutxienez) Oiartzun-Irun mugarria izan zen Andrearriaga hilarria “VALBELTESO / NIS” idatzita du, erromatar garaikoa da eta ezaguna izan da azken 500 urtetan. 1804an Thalacker ingeniari alemaniarrak argitaratu zuen erromatar garaiko idazkun asko ikusi zituela Arditurrin eta inguruan.
1986an azaldu zen Gipuzkoako idazkun edo epigrafe “ofizial” bakarra Zegaman, S. Pedro hilarria idatzita duena:
“La[r]ici/us[]om/n[f(ilius)]/ an(norum) XXXX/.H(ic) i(acet).”
LARICIVS om n an XXXX. H i.”
I. mendekoa. (Erromatar garaia. Mertxe Urteaga. Bertan 17)
Gipuzkoan azken hamarkadetan indusketa asko egin dira erromatar garaikoak, batzuk aipatzeagatik Oiasso Irun aldean museo eta guzti, 15 hektareako Oiasso-Irun hiria, termak, Santiago kalea, Higer portua, Arditurri meategiak, Oiasso portua, Ama Xantalen, Ihidi Junkal Andre Maria, Santiago eta S. Juan kalean Irunen.
Material pila aurkitu dute, sarean irakur daiteke leku batzuetan, erromatar garaiko hamalau mila (14.000) zeramika puska eta dozenaka mila arkeologi objetuak aurkitu dituztela… Oiasso museoan ikus daitezke batzuk.
Saltzen digute Euskal Herria erabat erromanizatua izan zela duela bi mila urte… baina erromatarrek eta euskaldunek, ez al zuten ezer idatzi Euskal Herrian (Gipuzkoan) sei mendetan?
Baina Gipuzkoan azken 500 urtetan erromatar garaiko idazkun edo epigrafe “ofizial” bakarra azaldu da. Nola da posible?
Ostraka (zeramika puska) idatziak daude leku askotan, Aloria, Heredia, Arkaia, Gaztelu plaza, Forua, Iruña Veleian eta Gipuzkoan ere jakina, gertatzen dena da zaila dela aurkitzea sarean… Hau saikera txiki bat besterik ez da, ea norbait gehiago animatzen den, bilduma osatzen joateko.
Erromatar garaiko ostraka, grafito, idazkun, epigrafe Gipuzkoan:
VALBELTESO / NIS (Andrearriaga hilarria Oiartzun)
LARICIVS om n an XXXX H i (S, Pedro hilarria Zegama)
FIIL (Higer portua Hondarribia)
AE (Oiasso Irun)
ARA (Oiasso Irun)
LFP (Oiasso Irun)
M A LIIP (M. Aemilis Lepidi Oiasso Irun)
M M (Oiasso Irun)
RA (Oiasso Irun)
RII CNI (Oiasso Irun)
VE IN AVC
RNI (Oiasso Irun)
R (Oiasso Irun)
VALERI (Oiasso Irun)
Txanpona (tesera Oiasso Irun)
Iturria: Erromatar garaia. Mertxe Urteaga. Bertan 17, CIL, AM Benito…
Les sigillées gauloises de Santa María del Juncal. M. T. Izquierdo. Marcas alfareras Juncal. JC Sáens Preciado.
VALERIUS
A ACILIVS MACEDO
P. CORNELIVS
MATERNUS BLANDUS
NOMUS VETIVS TRITENSIS
RUFIN (Oiasso Irun)
SABINI (Oiasso Irun)
MODEI (Oiasso Irun)
CAL / FEC (Oiasso Irun)
IVCUN (Oiasso Irun)
IVC (Oiasso Irun)
IV (Oiasso Irun)
I/IIIV ( Ihidi Junkal Oiasso Irun)
MACARI (Ihidi Junkal Oiasso Irun)
…ICRE (Ihidi Oiasso Irun)
EX O G
VA I
U OLA
OF MAT BLA
OF MAT
IIXOFNOVTR
EX O G
IV (Juncal Ihidi Oiasso Irun)
PEC (Aloria Araba)
LVCARI (Forua Bizkaia)
Ostraka euskaldunak Iruña Veleia
Ostrakabase. Sos Iruña Veleia
Zergatik ez dituzte ostraka, grafito, idazkun edo epigrafe gehiago argitaratzen?
Egia esan antza dute Iruña Veleiako ostraka ospetsuekin.
(Jarraituko du, irudien jatorria ere jarriko da Erromatar garaia Bertan 17, CIL, Xabi Otero, MT Izquierdo, Oiasso museoa, Arditurri, Mertxe Urteaga...)
Arkaia (Araba, Gasteiz ondoan) aztarnategian Ramon Lozak indusketak egin zituen duela 40 bat urte (1976-1982), Arabako Foru Aldundiak 2015ean argitaratu zuen txostena 35 urteko atzerapenarekin (Eskerrik asko Ramon, Miguel Loza, Javier Niso). Bitartean Pilar Cipres epigrafistak 73 grafito argitaratu zituen, 208 bat azaldu zirenean. Azaldu omen zen ere MILAKA zeramika puska, zeramika markak, hezurrak, material asko, erromatarren garaiko aztarnategi gehienetan bezala. Ez da harritzekoa, duela 10 bat urte, Iruña-Veleian ere material asko azaltzea eta antza asko duten 400 bat grafito, indusketa modernoagoa eta hobeto egin zelako, denbora (30 urte) alperrik pasatzen ez delako.
Arkaia grafito batzuk:
IIFRI
NIISORI
