Etiketa honen artxiboa: iruña oka

Euskara antzinatean 200, 759 urte aurretik (akitaniera, baskoia…) 200 sarrera ordenatuak

EHHE_200 20 sarrera 759 urte aurretikEuskaltzaindiak aurten 2019an argitaratu du EHHE-200 Euskal hiztegi historiko-etimologikoa, non zerrenda kronologikoan, hitzen lehen agerraldian, 2.800 bat sarrera azaltzen diren, hauetatik, 759 urte aurretik 20 hogei bat sarrera bakarrik

Hutsune hau betetzen laguntzeko asmoarekin, Euskara antzinatean 200, 759 urte aurreko (akitaniera, baskoia…) 200 bat hitzen zerrenda alfabetikoki ordenatua. Batzuk errepikatuak daude iturri desberdinak dituztelako.

Iturriak:
Akitaniera: EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa. Euskaltzaindia, 2019 (20 sarrera).
Akitaniera-Baskoia: Euskararen historia. Euskara antzinatean. Joakin Gorrotxategi. Eusko Jaurlaritza 2018.
Iruña Veleiako euskarazko grafitoak Idoia Filloy eta Eliseo Gil arkeologoek argitaratua: http://veleia.com/noticia_detallada.php?niv=6&noticia=48
Les Inscriptions d’Iruña-Veleia. Hector Iglesias.
Iruña-Veleia: Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak. 2.4.- Testuetako lexikoa. Juan Martin Elexpuru. Arabera. 2009.

Urtea   Euskara Hitza Familia   Lekukoak      
                   
    Akitaniera ahaide ahaide ? HAHANNI, HAHANTEN      
    Akitaniera- Aho- Aho   Aho-issi (gen)      
    I-V AIIIN AIEN 1 AIIINV IIISVS TA 13364 mahatsa Miguel Thomson
    Akit. aita AITA : ATTACONI, ATTACONIS, ATTAIORIG      
    Akit-Bask Atta Aita   Atta-coni, Ata-conis, Atta-io-rig,      
    I-V ATA AITA   NIIRII ATA, ZII / YAVH / TA (13 aldiz) 13361a,13361b,13363, 13364,13368a,13371a, 13393,13411a,13709c,17050
    I-V ATA AITA   GIIVRII ATA ZVTAN 15912,15916,16365b    
    I-V ATARII AITA   IN NOMINII PAT? / ATARII IZAN 13362b aitaren  
    Akit-Bask Aher Akher   Aher-belste,      
    I-V (A)LABA ALABA   NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15917    
    I-V AMA AMA   TA MIRIAN AMA 13368a, 13393, 13411a, 15910, 15912, 15923a 15925, 16363a
759     amona AMA ? Amunna      
    I-V AMIIT AMETS   NIIVR AMIIT 13401    
    I-V (A)MONA AMONA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393    
    I-V ANA ANA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a koloreen zerrendan  
    Akit-Bask Hanna- Anaia ? Hanna-bi, Hanna, Hannas, Hanna-c(o), Hanna-xus, Hana-conis Hanna-rro,    
    I-V (A)NAIA ANAIA / NAHIA ? DIINOS / ZVRII / NAIA 13368b,13394a    
    Akit-Bask Ere- And ere ? Ere-seni, Erhe-xoni,      
    Akit. and(e)re AND(E)RE : ANDERE, ANDERENI, ANDERESENI, ANDEREXSO / ANDRECCONI    
759     andere AND(E)RE : Anderazo Anderquina    
    Baskoia Andere Andere   Andere-ni, Andere-seni, Anderexo, Andre-cconi, Annereni      
    Akit-Bask Andoss Andos   Andosso, Andossi, Andossus, Andos-ten, Andos-tenni,      
    I-V ARAINA ARRAINA   NIIV / RII ATA / ARAINA / ARRAPA 16365b    
    I-V (AR)RIIBA ARREBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393,15917,15920, 16362a  
    I-V ARO[S] ARROSA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a kolorea  
    Akit-Bask Arta- / Arte- Arte   Artahe, Artehe, Arte      
    Akit-Bask Asto Asto   Asto-ilunno, Ars-ilunno      
    I-V BANA BAINA   VIILIII NO / VVA, BANA / OSOV POLI / TA 16365b    
    Akit-Bask Bais-er Baiser   Baeser-te, Baesel-lae, Baiso-tar      
    I-V BIITI BEDI   ISAN BII / TI SIIVRII / ISIINA / IITOR 17050b, 13364    
    Akit-Bask Belex Belltz, -bel   Belex, Belex-conis, Belex-eia, Belex-ennis, Bon-belex, Har-belex, [H]arbelsis, Har-belesteg[, Aher-belste  
    Akit. beltz BELTZ ? BELEX, BELEXCONIS, BELEXEIA, BELEXENNIS      
    I-V BETA BELTZA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a    
    Akit-Bask Berhax- Beratz   Behaxsis      
    I-V BER BERDE ? BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a, 13335 kolore zerrenda  
    Akit-Bask -berri Berri   ]mberri, Ilur-berri-xo, Ilur-berri-xon[, Eberri, Lum-ber[      
    I-V BIITI BETI   BIITI 13398a beti  
    Akit-Bask Bihox- Bihotz   Bihoxus, Bihos-cinnis, Bihossi, Bioxxi, Bihotus,      
    I-V BISI / VISI / VIZI BIZI   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA 16364,16365a,13335, 12077,13234b  
    I-V VICI BIZI   IN VIILIIIAN VICI 13234b, 12077 16364,16365a,13335,  
    Akit. Botz / bost BORTZ : BORSEI, BORSO, BORSUS      
    Akit-Bask Bors- Bortz, bost   Borsei, Borso, Borsus,      
    I-V CII[…] CE[…] ? III RIIBA TV, NIIV / CII[…] 15920    
    I-V CORDE / CODRE CORDE   IINTV / NIIVRII / CORDII / RII 13398b bihotza  
    I-V CORNE CORNE   NIIV / CORNII / ESKON 15922    
    I-V Cφως Cφως   NIIV IILOSI / Cφως / NIIBA I 16362b,16363a erosi (grekeraz)  
    I-V TA DA   IVII (ó NII) ELOSI φπςI / TA (NIIT)RII / AMA 13364,15910,16363b 16365a,16365b  
    I-V IIAII EAE   IIAII / VNI / NVIIRII AT / ZIIT BI / NII 13709a    
    I-V IIDA / IIDAN EDAN   IAN / TA / IIDAN / DIINOS 13367,13396a,13396b    
    I-V BADI EDIN*   IIGIN BADI ZVR 13364 bedi  
    Akit-Bask Edun- Edun (dut,du)   Edunnis, Edunn, Edun-xe      
800     jaun EDUN* ? Iauncti      
    I-V TV EDUN* DU / DUT   NIIV XII / VRT(…) TV, III / “II” / RIIBA TV, NIIV / CII (…) 13412b,15920, 16365a    
    I-V IIGIN EGIN   IIGIN BADI ZVR[ ] 13364    
    I-V GI EGIN / OGI ? AI II,I ó N II,I / I, LIIIO, / GI, MAI / IIDA, IAN / SVT I? 13396a,13411a    
    Akit-Bask Enne- Ene (Ene-ko izena)   Enne-box      
    I-V IINTV ENTZUN   IINTV / NIIVRII / CORDII / RII 13398b    
    I-V IILOSI EROSI ? NIIV IILOSI / Cφως / NIIBA I 16362b,16363a,16365a    
    I-V nλΙoς EROSI ? NIIV LAIKI / nλΙoς NA / XI VRTII TV 16365a    
    I-V IIRII ERRE   IIRII TA SV 13711    
    I-V TA ETA   NIIV LAIKII TA / VIILIIIAN GORI 16366,13367,13711, 15912,15917,16363a  
    I-V ET XII ETA 12   MARIA / AMA / IIT XII 15923a    
    I-V ESQVERO EZ GERO   IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    I-V ESKON EZKONDU   NIIV CORNII ESKON 15922    
    Akit-Bask Esten- Ezten ? Esten-conis,      
    Akit. gar GAR ? GARRE DEO, D [DEO] GARRI      
    I-V GAV[R] GAUR ? NIIVRII ATA GAV ILTA 15912 gaur edo gauez  
    Akit-Bask Gere- Gere*   Gerexo, Gerexso      
    I-V GIIVRII GEURE   GIIVRII ATA ZVTAN 13363,13364,13371a 17050  
    I-V GIATV LA GIATU LA ? IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    I-V GIV SALE GIU SALE ? GIV SALII 13349 saldu?  
    Akit. gizon GIZON : CISON, CISONTEN, CISSONBONNIS, GISONDONI      
    Akit-Bask Cison-, Gison-, Gizon   Cison, Cisson-bonnis, Cison-ten, Gison-doni,      
    I-V [ ]ISON GIZON ? ISON / MARIT 14624    
    I-V GORI GOI   VIILIIIA NOVVA / VIILIIIA GORI 14469,16364,16365a 16366  
    Akit. gorri GOR : BAICORISO, BAICORRIXO, BAIGORIXO, HERAUSCORRITSEHE      
    Akit-Bask -corri-, gorri- Gorri   Bai-gorixo, Bai-coriso, Bai-corrixo, Lur-gorr[, Heraus-corri-tsehe    
    I-V GORY GORRIA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a    
    Akit-Bask Hahan- Hahan*   Hahanni, Hahan-ten, Hahan-tenn      
    I-V AII HAIE[.]   AI II,I ó N II, I /I, L 13396a    
    I-V HAIII HAIEK ? HAIII / ZVTIR / VOLA 15924    
    Akit-Bask Halo- Halo*   Halo-isso, [H]alo-assi      
    Akit-Bask Hals- Hals*   Hals-conis, Hals-cotarris, Tals-conis      
    Akit. aker HANDI : AHERBELSTE DEO      
    Akit. handi HANDI ? ANDOS, ANDOSSUS, ANDOXUS, ANDOSTEN      
    Akit-Bask Har- Har*   Har-belex, Harbelex(s)is, Har-belesteg[, [H]ar-belsis      
828     haran HARAN   pardinam de Aranna      
    Akit-Bask Arix- Haritz   Arixo, Arixoni,      
    I-V ARRAPA HARRAPATU   NIIV / RII ATA / ARAINA / ARRAPA 16365b    
    Akit-Bask Hars- Hartz   Harsi, Hars-ori, Hars-pi      
    I-V AVDIA HAUNDIA ? ERIA AVDIA 10775    
    Akit-Bask Hauten- Hauten*   Hauten-se, Hauten-soni, Haute-ten      
    Akit-Bask Heraus-, Haraus-, Harous- Herauts ? Heraus-corritsehe, Harausoni, Harousoni,      
    I-V IIRIA HERRIA ? ERIA AVDIA 10775    
    Akit. ilun HIL : ILVNNOSI, ILVNNI DEO, ASTOILVNNO, HERCULI ILVNNO ANDOSE    
    I-V ILTA HILDA   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910,15912    
    I-V IRI HIRI ? IRI 15129    
    Akit. hibai HUR ? BAICORISO DEO, BAICORRIXO DEO, BAIGORIXO DEO BUAIGORIXE    
    Akit-Bask Bai Ibai ? Bai-ase, Bai-gorixo, Bai-osi, Bai-coriso; -corrixo      
    Akit-Bask Ilun- Il(h)un   Ilunn-osi, Iluni, Ilunni, Herculi Iluno, Astoilunno, Arsilunno      
    I-V ILAR ILAR   ILAR / O 13395a ilargi ziurrenik  
    Akit-Bask Ili- Ilixo   Ilixo, Ilixoni,      
    I-V IN IN   IN VIILIIIA VICI 13234b    
    I-V VAN IVAN ? IAN VAN ZVTA 15656    
    I-V IZANA IZAN   `YAVHII ́ ́ ́ / ZVTAN / IZANA 13371b,17050    
    I-V IZAN IZAN / IZEN   IN NOMIINII PAT? / ATARII IZAN 13362b    
    I-V ISAR IZAR   VRDIN X ISAR 15147    
    I-V (I)SIIBA IZEBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393    
    I-V ISENA IZENA   ISAN BII / TI SIIVRII / ISIINA / IITOR 17050b    
    I-V IAN JAN   IAN / IIDAN / LO 13367,13396a,13396b 15656  
    I-V IAVN JAUN   SAMVIIL, MARIO / VIILIIIAN JAVN 13369,13369a    
    I-V IIISVS / IIISHV JESUS   IIISVS, IOSHII ATA / TAMIRIAN AMA 13364,13368a,13381    
    I-V IOSHII JOSE   IIISVS, IOSHII ATA / TAMIRIAN AMA 13368a Jesusen aita  
    I-V LA LA   IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    Akit. lau LABUR : LAVRCO, LAVREIA, LAVRINAE      
    I-V LAGUN LAGUN   MARCVS LAGVN / IAII 13394b,15921    
    I-V LAIKII LAIKE   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / 16365a    
    Akit-Bask Laur- Laur   Laur-co, Laur-eia, Laur-inae      
    Akit. lehen LEHEN ? LEHERENNO      
    Akit-Bask Leher-en Leher (aditza, zuhaitza)   Leherenni, Leherenno, Lereno, Lerenno      
    I-V LIIIO LEIHO   AI II,I ó N II,I / I, LIIIO, / GI, MAI / IIDA, IAN / SVT I? 13396a    
    I-V LIBERATE LIBERARE   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 askatuak  
    I-V LO LO   IIDA / IAN / LO 13396b lo egin  
    Akit-Bask Lohi- Lohi   Lohi-tton, Lohix-, Lohixsi, Lohisi,      
    Akit-Bask Ilur- Lur ? Iluroni, Ilur-berrixo, Ilur-berrixon[, Lurgorr[      
    I-V LURA LURRA   LVRA / SVA 13395a    
    I-V MAI MAHAI ? NEVRE CORDU MAI 13396,13858 neure cordu (bihotz) maitea?  
    I-V MARCVS MARCVS   VIILII / IAN OSO / LAGVN, / MARCVS / N 13394b,15921 pertsona izena  
    I-V MIRIA MARIA   MIRIA / AMA / IIT XII 15923a Jesusen ama  
    I-V MI MARIA ? NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15917 Mirian?  
    I-V MIRIAN MARIA   IIISVS, IOSHII ATA / TA MIRIAN AMA 13368a,13381 Maria Jesusen ama  
    I-V MARIO MARIO   SAMVIIL, MARIO / VIILIIIAN JAVN 13369 pertsona izena  
    I-V MARIT MARITUS   ISON / MARIT 14624 senarra  
    I-V MIRTO MIRTO   MIRTO (IFUT / OV) TA, II / TARO / MA [ 16363b pertsona izena  
    I-V NAHI NAHI   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 izena? Aditza?  
    I-V NA NAIZ   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA, 13335,13365,13366 16364,16365a  
    Akit-Bask Haron- Narun-   Haron-tarris,      
    I-V NIIBA NEBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393,16362b    
    I-V NIIRII NERE   NIIRII “`ATA ́ ́ ́, ZII / YAVH / TA 13361a    
    Akit. neska NESKA : NISKAS, NISCAS, NESCA, NISCA      
    Akit. nescato NESKA : NESCATO      
    Akit-Bask Nesca- Neska, neskato   Nescato      
    I-V NIITO NETO   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13380 pertsona izena?  
    I-V NIIV NEU   III NIIV NAIA, NIIVRII 13394a,13411b,13412b 15204,15917,15920,  
    I-V NIIV NEU   NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15922,15925,16362b, 16364,16365a,16365b  
    Akit-Bask Neure- Neure   Neuren[, Neuresini,      
    I-V NIIVRII NEURE   NIIVRII / ZIIVRII / III V? 13394a,13397b,13401, 13411a,13858,13398b,  
    I-V NIIVRII NEURE   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910,15912,15916, 15925  
    I-V NOVA / NOVVA NOVA   VIILIIIA NOVA / VIILIIIA VICI 12077,14469,16365b, 13234a  
    I-V OGIA OGIA   OGIA I PYRA 10817 ogiari sua  
    Akit-Bask -Bon On ? Bon-belex, Bon-silexsi, Bon-coxsi, Bon-tar, Bon-ten, Bon-tos Bonx(s)us, Monsus,Bonxi Bonxorius, Bonxsoni  
    Akit-Bask Orgo- Orgo   Orgo-anno, Orco-tarris, Orcu-ari, Orgu-arrae, Orgot-, Orgeto-      
    I-V (O)SABA OSABA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393 osaba  
    I-V OSO OSO   VIILII / IAN OSO / LAGVN, / MARCVS / N 15921    
    I-V OSOV OSO ? VIILIII NO /VVA, BANA /OSO V POLI /TA, NIIV /RE ATA / 16365b    
    Akit-Bask Oxson- Otso   Oxson, Osson,      
    I-V OVSTA OUSTA ? MIRTO / (OVSTA) / TA 16363b    
    I-V PATHIIR PATHER   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13362b,13374b,13380, Jainko Aita  
    I-V POLITA POLITA   VIILIII NO /VVA, BANA /OSO V POLI /TA, NIIV /RE ATA / 16365b ederra, txukuna  
    I-V PONTIFICII PONTIFICE   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13362b,13374b,13380,    
    I-V PYRA PYRA   OGIA I PYRA 10817 sua  
    I-V RIIINV REINU   GIIVRII “`ATA ́ ́ ́ ZVTAN / RIIINV“IIISVS ́ ́TA / IIGIN BADI 13364 erreinua  
    I-V ROMA ROMAN ROMA   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910, 16363b Erroman  
    I-V SALII SALDU   GIV SALII 13349 saldu  
    I-V SAMUIIL SAMUEL   SAMVIILL,“`YAVHII ́ ́ ́FILI 13362a,13369,13374b, 13380  
    I-V SANTV SANTO   (G)EVRE ATA SVTAN SVRA SIIRA NA SANTV 17050    
    Akit-Bask Seni- Sehi, sein, segi (*seni-)   Seni-cco, Seni-ponnis, Seni-tennis, Seni-xsonis, Seni-us      
    Akit-Bask Sembe- Seme   Sembe-cconi, Sembe-donnis, Sembe-tar, Sembe-tennis, Sembe-x(s)onis, Sembi, Sembus,  
    Akit. Sein / sehi SEN : SENNICO, SENIPONNIS, SENITENNIS      
    Akit. seme SEN : SEMBECONI, SEMBEDONNIS, SEMBETAR      
    I-V SIIT SET   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 pertsona izena  
    Akit-Bask Silex- Sirats ? Silex, Silex-conis, Bon-silexsi,      
    Akit. su SU ? SVTVGIO, SVHUGIO      
    I-V SV / SVA SUA   LVRA / SVA 13395a,15924    
    I-V SVMO SUMO   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 “azkenean”  
    Akit-Bask Tals- Talsku-bilos   Tals-conis, Tals-aiae,      
    Akit-Bask Uloho- Ulo   Uloho-ssii, Uloho-xis, Uloho-xo, Ulu-cirris      
    Akit. ume UME : OMBECCO, VMMESAHAR      
    Akit-Bask Ombe- Ume   Ombe-cco, Ombe-xonis, Ombex[      
    I-V VNI UNI ? IIAII / VNI / NVIIRII AT / ZIIT BI / NII 13709b    
    Akit-Bask Uri- Ur   Uria, Uri-assi, Uri-axe,      
    I-V VR UR   VR 10599,11037    
    I-V VRDIN URDIN   URDIN X ISAR 13397a,15147    
    I-V VRSI URSI ? VRSI 10599    
    I-V VRTII URTE   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 15920, 16365a    
    I-V VRSO USO ?   10599 ursus (hartza) edo uso  
    I-V VIILIIIA VELEIA   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA, 12077,13234b,13369, 13380,15921,12077, 14469,16365b,14469,16364,
    I-V VIILIIIA VELEIA   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 16364,16365a, 16366    
    I-V VERG VIIRG* ? EL NIIV / VIIRG 13411    
    I-V VOLA VOLA   HAIIII / ZVTIR / VOLA 15924 volo, vis, vult (nahi izan)  
    I-V YAVHII / YAVII YAVE   SAMVIILL,“`YAVHII ́ ́ ́FILI 13361a, 13362a, 13363, 13371b,  
    Akit. zahar ZAHAR : VMMESAHAR      
    Akit. -xe ZEHE ? ANERDESENI, BAIEXE / EDUNXE, ERESENI /NEURESENI HAUTENSE /URIAXE    
    Akit. xehe ZEHE ? HERAUSCORRITSEHE      
    I-V XI Zenbakia* 11   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 16362b, 16365a    
    I-V XII Zenbakia* 12   NIIV XII / VRT(…) TV, III / “II” / RIIBA TV, NIIV / CII (…) 15920,15925    
    I-V III Zenbakia* 3   III NIIV NAIA, NIIVRII 13394b,15920 3 zenbaki erromatarra  
    I-V ZE ZER ? NIIRII “`ATA ́ ́ ́, ZII / YAVH / TA 13361a zer  
    I-V SIIRANA ZERANA ? (G)EVRE ATA SVTAN SVRA SIIRA NA SANTV 17050 zarena  
    I-V SVTAN ZERUETAN   GIIVRII ATA ZVTAN GIIVRII / “`ATA ́ ́ ́. 13364,13371a,13371b, 15656,1705  
    I-V ZVTAN / SVTAN ZERUETAN ? GIIVRII ATA ZVTAN GIIVRII / “`ATA ́ ́ ́. 13364, 13371a, 13371b 15656,1705  
    I-V ZVTA ZERUETAN ZUTZAT ? IAN / JAN ó VAN / ZVTA 15656 zutzat, zuretzat  
    I-V ZIIVRII ZEURE   NIIVRII / ZIIVRII / III V? 13397b, 13364, 13368b, zeure  
    Akit-Bask Siri- Ziri ? Siri-cconis, Siri-cconi,      
    I-V CORDV ZORDUN ? NEURE CORDU MAI 13858    
    I-V ZORDVNAI ZORDUN ? NEUR CORDU MAI 13858 aita gurea  
    Akit-Bask Soson- Zozo ? Sosonnis,      
    I-V ZVIINII ZUENA ? ZVIINII 13412a zu ene (agian)  
    I-V ZVRII / ZIIVRII ZURE / ZEURE   DIINOS / ZVRII / NAIA 13364,13368b, 13397b    
    I-V ZVRI ZURI   BIITA, ZVRI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR? 13397 zuri kolorea  
    I-V SVTI / ZUTIK ZUTIK   HAIIII / ZVTIR / VOLA 13396a,15924    
    I-V ZVTIK / SVTI ZUTIK   HAIIII / ZVTIR / VOLA 15924 zutik  

Galdera Eusko Jaurlaritza eta Euskaltzaindiari: Zenbat sarrera daude euskaraz (“akitanieraz”, “Hispanian”, Nafarroan, Sorian, “Euskadin”…) 759 urte aurretik?

EHHE-200,Euskararen historia
Zenbat sarrera daude euskaraz (“akitanieraz”, “Hispanian”, Nafarroan, Sorian, Errioxan, “Euskadin”…) 759 urte aurretik? Non daude argitaratuak?

Eusko Jaurlaritza? Euskaltzaindia? Zenbat dira? Non daude argitaratuak?

EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoan (Euskaltzaindia 2019) 759 urte aurretik bakarrik 20 hogei sarrera baitaude, asko falta baitira.

* Eskerrik asko liburuak argitaratzeagatik.

EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa Iruña-Veleiako euskararik gabe, ahaztu egin zaie.

EHHE-200EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa argitaratu dute (2019) Iruña-Veleiako (Nafarroa, Soria, Errioxa…) euskararik gabe, ahaztu egin zaie.

I. Eranskina. ZERRENDA KRONOLOGIKOA: HITZEN LEHEN AGERRALDIAK (orria ccix).

Guztira 2.800 bat sarrera. 759. urte aurretik bakarrik 20 hogei sarrera “akitanieraz”.
Akitaniera 2
Kontuan izan behar da, adibidez, “Euskararen historian”, Eusko Jaurlaritzak 2018an argitaratu zuen liburuan, Gorrotxategik idatzi zuen zatian, “Euskara antzinatean” (231. orria), “3.1.2. Izenak eta izen oinak” (akitanieraz, 253. orria), 51 berrogeita hamaika sarrera azaltzen direla; “Izen eratorpena”, beste 18 hamazortzi sarrera gehiago, Hispanian beste sarrera batzuk (illuna, tichia, Ibarra… ). Alegia sarrera pila falta dela. (Laster blogean propaganda piska bat egiteko).

Zertan ari dira??

Eusko Jaurlaritza (2018), Euskaltzaindia (2019), Lakarra, Gorrotxategi, Segurola, Manterola… 759 urte aurreko euskara “zaharrarekin”, zertan ari zarete??

Zergatik nahasketa hau (diru publikoarekin)??

Zenbat sarrera daude euskaraz (“akitanieraz”, “Hispanian”, Nafarroan, Sorian, Errioxan, “Euskadin”…) 759 urte aurretik?

Non daude argitaratuak?

Eusko Jaurlaritza? Euskaltzaindia? Zenbat dira? Non daude argitaratuak?

Gainera, 759 urte aurreko Iruña-Veleiako (Nafarroa, Soria…) euskara guztia falta da, ahaztu egin zaie edo zentsuratu dute. Laguntza txiki bat, 759 urte aurretik Iruña-Veleiako euskarazko 130 bat sarrera,  hurrengo ediziorako, ikasleentzat, euskara zaharrarekin interesa dugunontzat, informazio eguneratua izan dezagun:

EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa
I. Eranskina. ZERRENDA KRONOLOGIKOA: HITZEN LEHEN AGERRALDIAK (zuzendua 759. urte aurretik 130 sarrera gehiago)

Urtea   Hizkuntza Hitza Familia : Lekukoak      
                   
    Akitaniera ahaide ahaide ? HAHANNI, HAHANTEN      
    Akit. aita AITA : ATTACONI, ATTACONIS, ATTAIORIG      
    Akit. aker HANDI : AHERBELSTE DEO      
    Akit. and(e)re AND(E)RE : ANDERE, ANDERENI, ANDERESENI, ANDEREXSO / ANDRECCONI    
    Akit. beltz BELTZ ? BELEX, BELEXCONIS, BELEXEIA, BELEXENNIS      
    Akit. Botz / bost BORTZ : BORSEI, BORSO, BORSUS      
    Akit. gar GAR ? GARRE DEO, D [DEO] GARRI      
    Akit. gizon GIZON : CISON, CISONTEN, CISSONBONNIS, GISONDONI      
    Akit. gorri GOR : BAICORISO, BAICORRIXO, BAIGORIXO, HERAUSCORRITSEHE      
    Akit. handi HANDI ? ANDOS, ANDOSSUS, ANDOXUS, ANDOSTEN      
    Akit. hibai HUR ? BAICORISO DEO, BAICORRIXO DEO, BAIGORIXO DEO BUAIGORIXE    
    Akit. ilun HIL : ILVNNOSI, ILVNNI DEO, ASTOILVNNO, HERCULI ILVNNO ANDOSE    
    Akit. lau LABUR : LAVRCO, LAVREIA, LAVRINAE      
    Akit. lehen LEHEN ? LEHERENNO      
    Akit. neska NESKA : NISKAS, NISCAS, NESCA, NISCA      
    Akit. nescato NESKA : NESCATO      
    Akit. Sein / sehi SEN : SENNICO, SENIPONNIS, SENITENNIS      
    Akit. seme SEN : SEMBECONI, SEMBEDONNIS, SEMBETAR      
    Akit. su SU ? SVTVGIO, SVHUGIO      
    Akit. ume UME : OMBECCO, VMMESAHAR      
    Akit. -xe ZEHE ? ANERDESENI, BAIEXE / EDUNXE, ERESENI /NEURESENI HAUTENSE /URIAXE    
    Akit. xehe ZEHE ? HERAUSCORRITSEHE      
    Akit. zahar ZAHAR : VMMESAHAR      
                   
    Euskararen historia              
    Euskara antzinatean 3.1.2. Izenak eta izen oinak. Joakin Gorrotxategi              
                   
    Akitaniera- Aho- Aho   Aho-issi (gen)      
    Baskoia Andere Andere   Andere-ni, Andere-seni, Anderexo, Andre-cconi, Annereni      
    Akit-Bask Andoss Andos   Andosso, Andossi, Andossus, Andos-ten, Andos-tenni,      
    Akit-Bask Atta Aita   Atta-coni, Ata-conis, Atta-io-rig,      
    Akit-Bask Aher Akher   Aher-belste,      
    Akit-Bask Arix- Haritz   Arixo, Arixoni,      
    Akit-Bask Arta- / Arte- Arte   Artahe, Artehe, Arte      
    Akit-Bask Asto Asto   Asto-ilunno, Ars-ilunno      
    Akit-Bask Bai Ibai ? Bai-ase, Bai-gorixo, Bai-osi, Bai-coriso; -corrixo      
    Akit-Bask Bais-er Baiser   Baeser-te, Baesel-lae, Baiso-tar      
    Akit-Bask Belex Belltz, -bel   Belex, Belex-conis, Belex-eia, Belex-ennis, Bon-belex, Har-belex, [H]arbelsis, Har-belesteg[, Aher-belste  
    Akit-Bask Berhax- Beratz   Behaxsis      
    Akit-Bask -berri Berri   ]mberri, Ilur-berri-xo, Ilur-berri-xon[, Eberri, Lum-ber[      
    Akit-Bask Bihox- Bihotz   Bihoxus, Bihos-cinnis, Bihossi, Bioxxi, Bihotus,      
    Akit-Bask -Bon On ? Bon-belex, Bon-silexsi, Bon-coxsi, Bon-tar, Bon-ten, Bon-tos Bonx(s)us, Monsus,Bonxi Bonxorius, Bonxsoni  
    Akit-Bask Bors- Bortz, bost   Borsei, Borso, Borsus,      
    Akit-Bask Cison-, Gison-, Gizon   Cison, Cisson-bonnis, Cison-ten, Gison-doni,      
    Akit-Bask -corri-, gorri- Gorri   Bai-gorixo, Bai-coriso, Bai-corrixo, Lur-gorr[, Heraus-corri-tsehe    
    Akit-Bask Edun- Edun (dut,du)   Edunnis, Edunn, Edun-xe      
    Akit-Bask Enne- Ene (Ene-ko izena)   Enne-box      
    Akit-Bask Ere- And ere ? Ere-seni, Erhe-xoni,      
    Akit-Bask Esten- Ezten ? Esten-conis,      
    Akit-Bask Gere-     Gerexo, Gerexso      
    Akit-Bask Hahan-     Hahanni, Hahan-ten, Hahan-tenn      
    Akit-Bask Hals-     Hals-conis, Hals-cotarris, Tals-conis      
    Akit-Bask Hanna- Anaia ? Hanna-bi, Hanna, Hannas, Hanna-c(o), Hanna-xus, Hana-conis Hanna-rro,    
    Akit-Bask Har-     Har-belex, Harbelex(s)is, Har-belesteg[, [H]ar-belsis      
    Akit-Bask Haron- Narun-   Haron-tarris,      
    Akit-Bask Hars- Hartz   Harsi, Hars-ori, Hars-pi      
    Akit-Bask Hauten-     Hauten-se, Hauten-soni, Haute-ten      
    Akit-Bask Halo-     Halo-isso, [H]alo-assi      
    Akit-Bask Heraus-, Haraus-, Harous- Herauts ? Heraus-corritsehe, Harausoni, Harousoni,      
    Akit-Bask Ili- Ilixo   Ilixo, Ilixoni,      
    Akit-Bask Ilun- Il(h)un   Ilunn-osi, Iluni, Ilunni, Herculi Iluno, Astoilunno, Arsilunno      
    Akit-Bask Ilur- Lur ? Iluroni, Ilur-berrixo, Ilur-berrixon[, Lurgorr[      
    Akit-Bask Laur- Laur   Laur-co, Laur-eia, Laur-inae      
    Akit-Bask Lohi- Lohi   Lohi-tton, Lohix-, Lohixsi, Lohisi,      
    Akit-Bask Nesca- Neska, neskato   Nescato      
    Akit-Bask Neure- Neure   Neuren[, Neuresini,      
    Akit-Bask Leher-en Leher (aditza, zuhaitza)   Leherenni, Leherenno, Lereno, Lerenno      
    Akit-Bask Ombe- Ume   Ombe-cco, Ombe-xonis, Ombex[      
    Akit-Bask Orgo- Orgo   Orgo-anno, Orco-tarris, Orcu-ari, Orgu-arrae, Orgot-, Orgeto-      
    Akit-Bask Oxson- Otso   Oxson, Osson,      
    Akit-Bask Sembe- Seme   Sembe-cconi, Sembe-donnis, Sembe-tar, Sembe-tennis, Sembe-x(s)onis, Sembi, Sembus,  
    Akit-Bask Seni- Sehi, sein, segi (*seni-)   Seni-cco, Seni-ponnis, Seni-tennis, Seni-xsonis, Seni-us      
    Akit-Bask Silex- Sirats ? Silex, Silex-conis, Bon-silexsi,      
    Akit-Bask Siri- Ziri ? Siri-cconis, Siri-cconi,      
    Akit-Bask Soson- Zozo ? Sosonnis,      
    Akit-Bask Tals- Talsku-bilos   Tals-conis, Tals-aiae,      
    Akit-Bask Uloho- Ulo   Uloho-ssii, Uloho-xis, Uloho-xo, Ulu-cirris      
    Akit-Bask Uri- Ur   Uria, Uri-assi, Uri-axe,      
                   
    Euskara              
    Iruña-              
    Veleia              
    I-V AIIIN AIEN 1 AIIINV IIISVS TA 13364 mahatsa Miguel Thomson
    I-V AII HAIE[.]   AI II,I ó N II, I /I, L 13396a    
    I-V AMA AMA   TA MIRIAN AMA 13368a, 13393, 13411a, 15910, 15912, 15923a 15925, 16363a
    I-V AMIIT AMETS   NIIVR AMIIT 13401    
    I-V ANA ANA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a koloreen zerrendan  
    I-V ARAINA ARRAINA   NIIV / RII ATA / ARAINA / ARRAPA 16365b    
    I-V ARO[S] ARROSA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a kolorea  
    I-V ARRAPA HARRAPATU   NIIV / RII ATA / ARAINA / ARRAPA 16365b    
    I-V ATA AITA   NIIRII ATA, ZII / YAVH / TA (13 aldiz) 13361a,13361b,13363, 13364,13368a,13371a, 13393,13411a,13709c,17050
    I-V ATA AITA   GIIVRII ATA ZVTAN 15912,15916,16365b    
    I-V ATARII AITA   IN NOMINII PAT? / ATARII IZAN 13362b aitaren  
    I-V AVDIA HAUNDIA ? ERIA AVDIA 10775    
    I-V BADI *EDIN   IIGIN BADI ZVR 13364 bedi  
    I-V BANA BAINA   VIILIII NO / VVA, BANA / OSOV POLI / TA 16365b    
    I-V BETA BELTZA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a    
    I-V BER BERDE ? BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a, 13335 kolore zerrenda  
    I-V BIITI BETI   BIITI 13398a beti  
    I-V BIITI BEDI   ISAN BII / TI SIIVRII / ISIINA / IITOR 17050b, 13364    
    I-V BISI / VISI / VIZI BIZI   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA 16364,16365a,13335, 12077,13234b  
    I-V CII[…] CE[…] ? III RIIBA TV, NIIV / CII[…] 15920    
    I-V CORDE / CODRE CORDE   IINTV / NIIVRII / CORDII / RII 13398b bihotza  
    I-V CORDV ZORDUN ? NEURE CORDU MAI 13858    
    I-V CORNE CORNE   NIIV / CORNII / ESKON 15922    
    I-V IIDA / IIDAN EDAN   IAN / TA / IIDAN / DIINOS 13367,13396a,13396b    
    I-V IIGIN EGIN   IIGIN BADI ZVR[ ] 13364    
    I-V IILOSI EROSI ? NIIV IILOSI / Cφως / NIIBA I 16362b,16363a,16365a    
    I-V IINTV ENTZUN   IINTV / NIIVRII / CORDII / RII 13398b    
    I-V IIRII ERRE   IIRII TA SV 13711    
    I-V IIRIA HERRIA ? ERIA AVDIA 10775    
    I-V ESKON EZKONDU   NIIV CORNII ESKON 15922    
    I-V ESQVERO EZ GERO   IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    I-V ET XII ETA 12   MARIA / AMA / IIT XII 15923a    
    I-V nλΙoς EROSI ? NIIV LAIKI / nλΙoς NA / XI VRTII TV 16365a    
    I-V GAV[R] GAUR ? NIIVRII ATA GAV ILTA 15912 gaur edo gauez  
    I-V GIIVRII GEURE   GIIVRII ATA ZVTAN 13363,13364,13371a 17050  
    I-V GI EGIN / OGI ? AI II,I ó N II,I / I, LIIIO, / GI, MAI / IIDA, IAN / SVT I? 13396a,13411a    
    I-V GIATV LA GIATU LA ? IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    I-V GIV SALE GIU SALE ? GIV SALII 13349 saldu?  
    I-V [ ]ISON GIZON ? ISON / MARIT 14624    
    I-V GORI GOI   VIILIIIA NOVVA / VIILIIIA GORI 14469,16364,16365a 16366  
    I-V GORY GORRIA   BIITA, ZURI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR 13397a    
    I-V HAIII HAIEK ? HAIII / ZVTIR / VOLA 15924    
    I-V IAN JAN   IAN / IIDAN / LO 13367,13396a,13396b 15656  
    I-V IIISVS / IIISHV JESUS   IIISVS, IOSHII ATA / TAMIRIAN AMA 13364,13368a,13381    
    I-V IAVN JAUN   SAMVIIL, MARIO / VIILIIIAN JAVN 13369,13369a    
    I-V IIAII EAE   IIAII / VNI / NVIIRII AT / ZIIT BI / NII 13709a    
    I-V III 3   III NIIV NAIA, NIIVRII 13394b,15920 3 zenbaki erromatarra  
    I-V ILAR ILAR   ILAR / O 13395a ilargi ziurrenik  
    I-V ILTA HILDA   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910,15912    
    I-V IOSHII JOSE   IIISVS, IOSHII ATA / TAMIRIAN AMA 13368a Jesusen aita  
    I-V IN IN   IN VIILIIIA VICI 13234b    
    I-V IRI HIRI ? IRI 15129    
    I-V ISAR IZAR   VRDIN X ISAR 15147    
    I-V ISENA IZENA   ISAN BII / TI SIIVRII / ISIINA / IITOR 17050b    
    I-V IZAN IZAN / IZEN   IN NOMIINII PAT? / ATARII IZAN 13362b    
    I-V IZANA IZAN   `YAVHII ́ ́ ́ / ZVTAN / IZANA 13371b,17050    
    I-V LA LA   IIL NIIV /GIATV LA / ESQVERO 13411a    
    I-V (A)LABA ALABA   NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15917    
    I-V LAGUN LAGUN   MARCVS LAGVN / IAII 13394b,15921    
    I-V LAIKII LAIKE   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / 16365a    
    I-V LIIIO LEIHO   AI II,I ó N II,I / I, LIIIO, / GI, MAI / IIDA, IAN / SVT I? 13396a    
    I-V LIBERATE LIBERARE   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 askatuak  
    I-V LO LO   IIDA / IAN / LO 13396b lo egin  
    I-V LURA LURRA   LVRA / SVA 13395a    
    I-V MAI MAHAI ? NEVRE CORDU MAI 13396,13858 neure cordu (bihotz) maitea?  
    I-V MARCVS MARCVS   VIILII / IAN OSO / LAGVN, / MARCVS / N 13394b,15921 pertsona izena  
    I-V MIRIA MARIA   MIRIA / AMA / IIT XII 15923a Jesusen ama  
    I-V MARIO MARIO   SAMVIIL, MARIO / VIILIIIAN JAVN 13369 pertsona izena  
    I-V MARIT MARITUS   ISON / MARIT 14624 senarra  
    I-V MI MARIA ? NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15917 Mirian?  
    I-V MIRIAN MARIA   IIISVS, IOSHII ATA / TA MIRIAN AMA 13368a,13381 Maria Jesusen ama  
    I-V MIRTO MIRTO   MIRTO (IFUT / OV) TA, II / TARO / MA [ 16363b pertsona izena  
    I-V (A)MONA AMONA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393    
    I-V NA NAIZ   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA, 13335,13365,13366 16364,16365a  
    I-V NAHI NAHI   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 izena? Aditza?  
    I-V (A)NAIA ANAIA / NAHIA ? DIINOS / ZVRII / NAIA 13368b,13394a    
    I-V NIIBA NEBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393,16362b    
    I-V NIIRII NERE   NIIRII “`ATA ́ ́ ́, ZII / YAVH / TA 13361a    
    I-V NIIV NEU   III NIIV NAIA, NIIVRII 13394a,13411b,13412b 15204,15917,15920,  
    I-V NIIV NEU   NIIV MI / TA RIIBA / II LABA 15922,15925,16362b, 16364,16365a,16365b  
    I-V NIIVRII NEURE   NIIVRII / ZIIVRII / III V? 13394a,13397b,13401, 13411a,13858,13398b,  
    I-V NIIVRII NEURE   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910,15912,15916, 15925  
    I-V NIITO NETO   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13380 pertsona izena?  
    I-V NOVA / NOVVA NOVA   VIILIIIA NOVA / VIILIIIA VICI 12077,14469,16365b, 13234a  
    I-V OGIA OGIA   OGIA I PYRA 10817 ogiari sua  
    I-V OSO OSO   VIILII / IAN OSO / LAGVN, / MARCVS / N 15921    
    I-V OSOV OSO ? VIILIII NO /VVA, BANA /OSO V POLI /TA, NIIV /RE ATA / 16365b    
    I-V OVSTA OUSTA ? MIRTO / (OVSTA) / TA 16363b    
    I-V PATHIIR PATHER   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13362b,13374b,13380, Jainko Aita  
    I-V POLITA POLITA   VIILIII NO /VVA, BANA /OSO V POLI /TA, NIIV /RE ATA / 16365b ederra, txukuna  
    I-V PONTIFICII PONTIFICE   SAMUIIL IIISVS NIITO / VIILIIIAN / PATHIIR PONTIFICII 13362b,13374b,13380,    
    I-V PYRA PYRA   OGIA I PYRA 10817 sua  
    I-V (AR)RIIBA ARREBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393,15917,15920, 16362a  
    I-V RIIINV REINU   GIIVRII “`ATA ́ ́ ́ ZVTAN / RIIINV“IIISVS ́ ́TA / IIGIN BADI 13364 erreinua  
    I-V ROMA ROMAN ROMA   ΝΙΙVrΙΙ / AMA, RO / MAN / ILTA, CIS / TIANA 15910, 16363b Erroman  
    I-V Cφως Cφως   NIIV IILOSI / Cφως / NIIBA I 16362b,16363a erosi (grekeraz)  
    I-V (O)SABA OSABA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393 osaba  
    I-V SAMUIIL SAMUEL   SAMVIILL,“`YAVHII ́ ́ ́FILI 13362a,13369,13374b, 13380  
    I-V (I)SIIBA IZEBA   ATA-AMA / NIIBA-RIIBA / SIIBA-SABA / MONA 13393    
    I-V SALII SALDU   GIV SALII 13349 saldu  
    I-V SANTV SANTO   (G)EVRE ATA SVTAN SVRA SIIRA NA SANTV 17050    
    I-V SIIRANA ZERANA ? (G)EVRE ATA SVTAN SVRA SIIRA NA SANTV 17050 zarena  
    I-V SIIT SET   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 pertsona izena  
    I-V SV / SVA SUA   LVRA / SVA 13395a,15924    
    I-V SVMO SUMO   NAHI SIIT SVMO LIBERATE 21658 “azkenean”  
    I-V SVTAN ZERUETAN   GIIVRII ATA ZVTAN GIIVRII / “`ATA ́ ́ ́. 13364,13371a,13371b, 15656,1705  
    I-V SVTI / ZUTIK ZUTIK   HAIIII / ZVTIR / VOLA 13396a,15924    
    I-V TA DA   IVII (ó NII) ELOSI φπςI / TA (NIIT)RII / AMA 13364,15910,16363b 16365a,16365b  
    I-V TA ETA   NIIV LAIKII TA / VIILIIIAN GORI 16366,13367,13711, 15912,15917,16363a  
    I-V TV *EDUN DU / DUT   NIIV XII / VRT(…) TV, III / “II” / RIIBA TV, NIIV / CII (…) 13412b,15920, 16365a    
    I-V VNI UNI ? IIAII / VNI / NVIIRII AT / ZIIT BI / NII 13709b    
    I-V VR UR   VR 10599,11037    
    I-V VRDIN URDIN   URDIN X ISAR 13397a,15147    
    I-V VRSI URSI ? VRSI 10599    
    I-V VRSO USO ?   10599 ursus (hartza) edo uso  
    I-V VRTII URTE   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 15920, 16365a    
    I-V VAN IVAN ? IAN VAN ZVTA 15656    
    I-V VIILIIIA VELEIA   NIIV VIILIIIAN / GORI BISI NA, 12077,13234b,13369, 13380,15921,12077, 14469,16365b,14469,16364,
    I-V VIILIIIA VELEIA   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 16364,16365a, 16366    
    I-V VICI BIZI   IN VIILIIIAN VICI 13234b, 12077 16364,16365a,13335,  
    I-V VERG   ? EL NIIV / VIIRG 13411    
    I-V VOLA VOLA   HAIIII / ZVTIR / VOLA 15924 volo, vis, vult (nahi izan)  
    I-V XI 11   NIIV LAIKI / (ηλLOς) NA, / XI VRTII TV, / VIILIIIAN / GORI 16362b, 16365a    
    I-V XII 12   NIIV XII / VRT(…) TV, III / “II” / RIIBA TV, NIIV / CII (…) 15920,15925    
    I-V YAVHII / YAVII YAVE   SAMVIILL,“`YAVHII ́ ́ ́FILI 13361a, 13362a, 13363, 13371b,  
    I-V ZE ZER ? NIIRII “`ATA ́ ́ ́, ZII / YAVH / TA 13361a zer  
    I-V ZIIVRII ZEURE   NIIVRII / ZIIVRII / III V? 13397b, 13364, 13368b, zeure  
    I-V ZORDVNAI ZORDUN ? NEUR CORDU MAI 13858 aita gurea  
    I-V ZVIINII ZUENA ? ZVIINII 13412a zu ene (agian)  
    I-V ZVRII / ZIIVRII ZURE / ZEURE   DIINOS / ZVRII / NAIA 13364,13368b, 13397b    
    I-V ZVRI ZURI   BIITA, ZVRI, AROS / VRDIN, GORY, / ANA, BIIR? 13397 zuri kolorea  
    I-V ZVTA ZERUETAN ZUTZAT ? IAN / JAN ó VAN / ZVTA 15656 zutzat, zuretzat  
    I-V ZVTAN / SVTAN ZERUETAN ? GIIVRII ATA ZVTAN GIIVRII / “`ATA ́ ́ ́. 13364, 13371a, 13371b 15656,1705  
    I-V ZVTIK / SVTI ZUTIK   HAIIII / ZVTIR / VOLA 15924 zutik  
                   
759     amona AMA ? Amunna      
759     andere AND(E)RE : Anderazo Anderquina    
800     jaun *EDUN ? Iauncti      
828     haran HARAN   pardinam de Aranna      

Iturriak:
Akitanieraz: EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa. Euskaltzaindia (2019).

Akitaniera-Baskoia: Euskararen historia. Euskara antzinatean. Joakin Gorrotxategi. Eusko Jaurlaritza 2018.

Iruña Veleiako euskarazko grafitoak Idoia Filloy eta Eliseo Gil arkeologoek argitaratua: http://veleia.com/noticia_detallada.php?niv=6&noticia=48

Iruña-Veleia: Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak. 2.4.- Testuetako lexikoa. Juan Martin Elexpuru. Arabera. 2009.

Iruña-Veleiako euskara 11 urte zigortua errukirik gabe

Eliseo Gil 2008_11_19JM Elexpuru bloga.
Iruña-Veleiako lotsagarrikeriaren 11. urteurrena. Alea.eus.

Hamaika 11 urte lotsagarrien ostean, Iruña Veleian 1700 urteko euskara zaharra aurkitu zuten arkeologoentzat justizia ezean errukia. Errukirik ez dago Iruña Veleia gorrian euskara zaharra aurkitu zuten arkeologoentzat.

Azaroak 19, Iruña-Veleiako lotsagarrikeriaren hamaikagarren urteurrena

Duela 11 urte, 2008ko azaroaren 19an, nagusiki EHU/UPVeko irakaslez osatua zegoen eta Arabako Aldundiko Kultura diputatuak zuzentzen zuen Batzorde “Aholkulari-Laguntzaileak”  faltsutzat jo zituen Iruña-Veleian agertutako 400 grafito “bereziak”. Egun beltz horretan, eskatutako hamar txostenetatik bakarra zegoen entregatua. Geroago jakin izan genuen ez zela izan Batzordeak aldarrikatzen zuen “unanimitate zientifikorik”eta txosten guztiak ez zirela faltsutasunaren aldekoak;  esate baterako txosten kimikoak, horrelako gai batean zeresan handiena duenak, ez du esaten  ez faltsuak eta ez benetakoak direnik. Garbi dago erabakia ez zela inolaz ere gauzak zehatz aztertu ondoren hartu.

Handik gutxira, Aldundiak kereila jarri zuen Eliseo Gil zuzendariaren eta Oscar Escribano langilearen aurka “ondarearen aurkako kalteengatik”. 2009an eta 2010ean Lurmenek 20 txosten aurkeztu zituen epaitegian aurkikuntzak benetakoak izan zitezkeela eta arkeologoen lan-jarduna zuzena izan zela aldarrikatzen dutenak.  Txostengileak adituak dira grafitoetan agertzen diren gaietan: arkeologia, euskara, latina, geokimika eta abar. Aipagarriak, besteak beste, Edward Harris arkeologo britaniarra, Ulrike Fritz egiptologo alemana  edo Antonio Rodríguez  Colmenero epigrafista galiziarra.  Esan beharra dago txostengileak hainbat naziotakoak direla, Lurmenek aurkeztutako txostenek 2.100 orrialde dituztela, eta egileetariko inork ez duela euro bat kobratu egindako lanagatik. Batzordearenak, berriz, ez dira 400 orrialdera heltzen denen artean eta 1.800 euro ordaindu zen bakoitzagatik. Batzordearen txostenak zein Lurmenek aurkeztutakoak eskuragai daude SOS Iruña-Veleiaren webgunean.

Iritzi kontrajarriak zeudela ikusita, Lurmenek, auzia argitzea eskatzen duten taldeekin batera, piezak Arkeometrian adituak diren Europako  laborategietan aztertzea eskatu zuen, eta horretaz gain, indusketa kontrolatuak egitea arkeologoek grafitoen agerlekutzat seinalaturiko lekuen inguruetan. Zientziaren bideari heltzea, hain zuzen, eztabaidari irtenbide zuzena eman ahal izateko. 2018an, kultura eta politikako 140 pertsona izentsuk agiria sinatu zuten gauza bera eskatuz. Horien artean dira Benito Lertxundi, Garbiñe Biurrun, Patxi Zabaleta edo Fermin Muguruza bezalako izenak. Zentzuzko eskaera eta proposamena da, zalantzarik gabe, epe laburrean auzia betiko erabaki dezakeena. Hala eta guztiz ere, Gasteizko Auzitegiak zein Arabako Foru Aldundiak ez dute  aintzat hartu ere egin.

Auziaren instrukzio-fasea sinestezina eta amaiera bakoa izan da. Ikertzeko hiru pertsona besterik egon ez arren, Ertzaintzak sei urte baino gehiago behar izan ditu bere polizia-txostena burutzeko. Epaitegiak zortzi urte baino gehiago instrukzioa amaitzeko. Eta beste hiru igaro beharko dute epaiketara heltzeko, 2020ko otsailean hasiko baita. Inola ere zuritu ezin den atzerapena, hamaika urteko “aulki-zigorra” jasan behar izan dute-eta akusatuek, benetako tortura. Gure ustez, gaia usteltzen uzteko borondate garbia egon da, erraz antz eman daitezkeen arrazoiengatik.

Eliseo Gil eta Oscar Escribano kartzela-urte luzeak bereganatzeko arriskuan daude (zazpi urte eta erdi Gilek, hiru eta erdi Escribanok), eta ia 300.000 euroko isuna ere bai “ondarearen aurkako kalteengatik”. Eta hori oraindik zientifikoki frogatu gabe dagoelarik grafito bakar bat ere faltsua dela eta are gutxiago auzipetuak direla egileak. Eta ez dezagun ahaztu Arabako Aldundia dela kereila jartzailea eta honek Estatuko Fiskaltzak baino zigor handiagoak eskatu dituela, eta Eusko Jaurlaritzak egin duela balizko “ondarearen aurkako kalteen” balorazioa, guztiz surrealista, hau da,  600 euro pusketa bakoitza, faltsifikazioak balira beren benetako balioa hutsaren hurrengoa litzatekeenean.

Esandakoarengatik,  akusatuen aurkako karguak behin-behinean kentzea eta  arkeometria analisiak eta indusketa kontrolatuak bultzatzea eskatzen diegu aipaturiko erakundeei.  Oraindik garaiz gaude. Aldi berean, ahotsa altxatzeko eskatzen diogu iritzi publikoari, gertatzen ari den bidegabekeria ikaragarriaren aurrean.  Kultura eta hizkuntza alorreko altxor handia izan daitekeena, euskararen historiarekin eta beste jakintza-arlo batzuekin zerikusi zuzena leukakeena, zakartegian amaitzeko arriskuan dago, eta dagoeneko asko sufritu duten pertsona ustez errugabeek kartzelan bukatu dezakete.

Ahalegin guztiak egin behar ditugu auziak amaiera ustela izan ez dezan, hurrengo belaunaldiei pasatuko genieke-eta eztabaida. Egia jakin nahi dugu, edozein delarik ere. Eskubide hori daukagu. 2019ko azaroaren 19a. IRUÑA-VELEIA ARGITU.

Azaroak 19 Iruña-Veleia, 10 urte lotsagarri.
Azaroak 19 Iruña-Veleia.

Juicio Iruña-Veleia. José Antonio Villar. Naiz

Eliseo Gil Eitb 2019-10-14A propósito del juicio sobre Iruña-Veleia. José Antonio Villar. Naiz 2019-10-31.

Si yo fuera el juez de la vista en este caso me salvaría de compromisos indebidos anunciando: «Yo no puedo condenar ni absolver a nadie por el hecho de contravenir o aprobar unas teorías», «Necesito pruebas objetivas fehacientes sobre las acciones delictivas o, no siendo así, tengo que aplicar la regla in dubio pro reo».

Lurrezkoak ala urrezkoak? Berria, Gara. JM Elexpuru

OstrakaJM Elexpuru bloga. Gaurko Berrian eta Garan Lurrezkoak ala urrezkoak? artikulua agertu da.

2019ko azaroak 12 0 «Kontuz ibili pitxar berriarekin», esan dio Lidia mirabeari Pompeia Valentinak, hiriko familia aberatseneko etxekoandreak iturrira bidali duenean. «Ondo zaindu eta kontuz esku-luzeekin». Nagusiaren izena du behealdean grabatua bezperan Tritium-etik bere zalgurdiaz etorri zen merkatariari erositako ontziak. Kontuz ibili beharko zuen, bai, bazekien eta zer zeukan pitxarra apurtzen bazuen edo harrapatzen bazioten.

Badator Lidia iturritik pitxarra buruan, eta etxeko atea zeharkatzean txakurrarekin jolasean dabilen mutikoarekin estropezatu eta ontzia mila pusketa egin da lurrean. Bueno, mila agian ez, baina mordoa bai, jo dezagun berrogei. Pompeia Valentinak ez daki nor astindu eskuan duen erratzaz, bere seme bihurria ala mirabea. Hasperen eginez, barreiatuta dauden pusketak batu erratza eta palaz eta zakartegira bota ditu.

Ez zekien asko Pompeia nahigabetuak nolako balioa izango zuten 1.800 urte geroago buztin-pusketa haiek: 40 x 600 = 24.000 euro. Ez da hauspokeria. Gatozen harira. Eusko Jaurlaritza da ondare arkeologikoaren jabea. Kultura kontseilaritzak 600 eurotan baloratu du Iruña-Veleiako zeramika-pusketa bakoitza (hezur eta adreiluak ere berdin). Arabako Aldundia da aztarnategiaren administratzailea, eta honek biderketa egitea beste lanik ez du izan isuna proposatzeko orduan: 480 pieza x 600 euro. Fiskalak ere Jaurlaritzaren irizpideari jarraitu dio. Kartzela zigorraz gain (zazpi urte eta erdi Gilentzat, hiru eta erdi Escribanorentzat), ia hirurehun mila euro eskatzen diete arkeologoei.

Egoeraren absurdoaz jabetuta, Kultura Kontseilariarekin eta Ondare Zuzendariarekin bildu ginen joan den urtean eta arazoa azaltzen saiatu. Esaten duzue piezak faltsuak direla, zeramika pusketa garbiak hartu eta gainean idazkunak eta marrazkiak egin dituztela. Jo dezagun horrela dela hipotesi gisa. Zenbat balio du horrelako zeramika zati batek? Balio kulturala zero, horrelakoak milaka agertzen direlako eta zakartegira joaten direlako. Idoia Filloy zuzendarikide ohiak Radio Euskadiri berriki eskainitako elkarrizketan adierazi zuen estratu bakar batean 20.000 pusketa agertu zirela, denak garbitu zituztela, eta grafitoa edo zerbait berezia zuten apurrak bereizi ondoren zakarretara joan zirela beste guztiak. Ohi den lez. Balio ekonomikoa ere zero edo zerotik hurbil dagoen zifra bat. Orduan non dago «ondarearen aurkako kaltea» eta nola justifikatzen dira bakoitzeko eskatzen diren 600 euro horiek? Ez dezagun ahaztu arkeologoei egozten zaien delitua «ondarearen aurkako kaltea» dela eta ez «faltsifikazioa».

Luis Mari Mujika gure bihotz begietan liburua, omenaldia Donostia 2019-11-15 ostirala

Luis Mari MujikaLuis Mari Mujika, Naiz agenda. Badira bi urte pasa Luis Mari Mujika euskal idazlea hil zenetik. Bere inguruan bizi eta lan egin dutenek, EGAN eta Adiskideen Elkartekoak eta familiakoak, omenaldi xume eta hurbil bat egitea erabaki dute. Ezin ukatu berak euskaraz egindako lan guztiak omenaldi bat eta gehiago ere merezi duela. Liburutegi polit bat osa daiteke hark egindako artikulu, saiakera, eta liburuekin. EGAN-en eta Adiskideen Elkartearekin bereziki lotutakoa dugu Luis Mari. Aurkibide nagusian ikus daitezke bere artikulu ugariak, denetarikoak, poesiak…. Hogeitabost urte pasa dira bera eta beste batzuk EGAN aldizkaria zuzendu eta osatu dugunetik. Orain, haren lan paregabea eskertzeko eta omentzeko garaia iritsi da. Azaroaren 15ean, 18:00etan, elkartuko dira San Jeronimo kaleko Ekitaldi Aretoaren Kriptan omenaldia egiteko.

Luis Mari Mujika (hil da), blog honetan ezaguna, Iruña-Veleiako euskara zaharraren defendatzaile sutsua, maisua, jakintsua, ekintzailea, militantea, idazlea, bizia…
Hitzaldia: Euskal toponimia. Arteaga 2010-5-15:

Luis Mari Mujika Iruña-Veleiako euskara zaharraren defendatzaile sutsua, Iruña-Veleia Manifestuaren 1691. sinatzailea, euskal filologoa eta irakaslea, agur eta ohore.

Iruña-Veleia bisita gidatua igandean urriak 27

Iruña Veleia ostrakakIruña-Veleia bisita gidatua urriak 27 igandea. JM Elexpuru.

Hogeita zazpi lagun zeuden izena emanda gaurko bisitarako. Ostegunean abisatu zitzaien ez zela egingo, eguraldi txarra zegoelako iragarrita, eta hala gertatu da. Datorren igandean, urriak 27, egingo da, eguraldiak oztopatzen ez badu behintzat; oraingoz iragarpena ona da.

Oraindik bada lekua. Beraz, norbaitek aprobetxatu nahi badu aurtengo azken aukera, badaki nora idatzi: bisitak.sosirunaveleia@gmail.com