Eztabaida bizia piztu ohi duen gaia da Iruña-Veleiako aztarnategia. Aurkikuntza ezagutarazi eta hamalau urtera, bederatzi urteko instrukzio fase baten ostean eta hamabi saioko epaiketa luzearen ondoren, ekainaren 11an jakinarazi zuten epaia: grafitoak faltsuak direla ondorioztatu zuten.

Iruña-Veleia Argitu plataformako kide den Patxi Alañaren ustez, euskararentzako eta Euskal Herriarentzako oso gai garrantzitsua da Iruña-Veleia, “zientziaren bitartez oso erraz argitu daitekeena”. Horren aldekoek ez dute eskatzen ostrakak egiazkoak direla esaterik, baizik eta “ondo datatuko dituen laborategi batera eramatea”.

Izan ere, hori da gehien amorratzen dituena, piezak datatu gabe faltsutzat jo izana, “sasi analitika negargarri batekin”. “Altxor izugarria daukagu hemen, eta ez dute ganoraz aztertu nahi”, azaldu digu deustuarrak amorratuta. Bere ustetan, badaude moduak ostrakak erraz datatzeko, laborategi on batean 2.000-3.000 euro besterik balioko ez lukeena.

Zergatik ez dituzte piezak datatu nahi?

Alañak argi du erantzuna: “Elizaren, Unibertsitatearen eta politikarien inbidia eta blokeoagatik”. Orain dela 14 urte Iruña-Veleiako aztarnategia aurkitu zutenean, Arabako Batzar Nagusiko Aralar alderdiko batzarkide zen Iñaki Aldekoa orduko Euskaltzaindiako Iker saileko buru Henrique Knörrengana joan zen iritzi bila. Knörrek esan zion ostrakak egiazkoak zirela, agian datazioa gaizki zegoela eta berantiarragoak zirela, baina ez zirela faltsuak. Segituan Aldekoak Arabako Foru Aldundiko Kultura, Euskara eta Kirol diputatu Lorena Lopez de Lacallerengana jo zuen eta Eusko Alkartasunako diputatuak erantzun zion elizak ezin zuela aurkikuntza egiazkotzat onartu. “Agertu denagatik eta ager daitekeenagatik, Vatikanoak erabaki du hau gelditzea”, iradoki du Alañak.

Agertu diren pieza horien artean, bi nabarmendu ditu Iruña-Veleia Argituko kideak. Bata, Gure aita, III. mendekotzat jotzen dutena, gaztelania sortu aurrekoa. Bestea, Azken afaria, zeinetan Jesus ageri den 12 apostoluez lagunduta eta eskutik emakume bat izan daitekeena oratuta. Bien artean ‘M’ bat marrazten dute, horrek iradoki die Maria Magdalena izan daitekeela. “Kasualitatea izan daiteke”, diosku Alañak, “baina ikusita Vatikanoa kontra jarri dela, ez du ematen”. Grafitoak egiazkoak joko balira, Euskararen, kristautasunaren hedapenaren eta antzinatearen inguruko hainbat teoria goitik behera irauliko lirateke.

“Benetan pentsatuko balute piezak gezurrezkoak direla, zuzenean laborategi onenetara eramango lituzkete gaia gainetik kentzeko, baina ez dituzte laborategi onenetara eraman, baizik eta euskalduntze berantiarraren teoria babesten duen Espainiako Kultura Ministerioaren laborategi batera, hau egiteko baliabide eta esperientziarik ez duena, eta munduan inoiz probatu ez den metodo bat erabili dute.” Ostrakak ondo datatu gabe faltsutzat jo izanaz kexu da Alaña. Faltsuak direla ondorioztatzeko, pieza batzuen izkina batean metal moderno baten arrastoetan oinarritu dira. Bere ustez, hori ez da arrazoia faltsuak direla esateko, normala delako garbiketa prozesuan metal horiek agertzea. “Letren barruan inkrustatuta dagoen kaltzio karbonatoa edo kedarra da aztertu behar dena”, gaineratu du.

“Gezurretan ari dira”

Baina okerrena ez da hori, Alañaren ustetan, baizik eta “euskara bultzatu behar dutenak (euskal filologoak, EiTB…) gezurrak esaten egotea”. Aurkikuntzak euskalduntze-berantiarraren teoria suntsitzen duela uste du, eta horregatik deitoratu du euskalgintzan inor mugitu ez izana. “Espainiako justiziak ez du inolako sinesgarritasunik, bere interes kulturalak defenditzen dago”, gehitu du.

Iruña-Veleia Argitu plataformako kideek behin baino gehiagotan salatu dute euskal komunikabideek gaiari ez diotela inolako oihartzunik eman. Hala ere, herritarren babesa sentitu dute gose greban egon diren une guztietan. Irailaren 19an giza katea egin zuten Gasteizko Bibat museotik Eusko Legebiltzarreraino. Hamarnaka lagun elkartu ziren “Iruña-Veleia zientziaren bidez argitzea” eskatzeko.

Atzo, urriak 1, Bilboko ETBren egoitzaren aurrean elkartu ziren etxe honen “tele-bullyng-a” salatzeko. Izan ere, salatu dute Jose Mari Lejardik gose greban daramatzan egun guzti hauetan ez dutela horren berririk eman. Horrela azaldu dute sare sozialetan: “Komunikabide gehienek zergatik ez dute esaten Iruña-Veleiako grafitoak laborategietan datatu daitezkeela? Zergatik ez dute esaten UPVren hondeamakinek Iruña-Veleiako zati bat suntsitu zutela? Zergatik ez dute esaten gai hau argitzeko gose greba bat dagoela?”.