Gizakiak egindako marrazkirik zaharrena: 73.000 urteko ostraka. Argia.
Christopher Henshilwood eta Karen van Niekerk buru dituen ikerketa taldeak Nature aldizkarian jakinarazi duenez, marrazkia duela 73.000 urtekoa da. Adituek oraintsu arte uste zuten lehen giza adierazpen sinbolikoak Europan sortu zirela duela 40.000 urte, baina marrazki hau orain arte aurkitutako antzeko arrastoak baino 30.000 urte zaharragoa da.
Oraindik ez dakite nola eta zertarako egin zituzten marra horiek. Uste dute konposizio handiago baten zatia dela, eta traola itxura du. Hala, inoiz aurkitutako marrazkirik zaharrenak, teknologia berriei estuki lotutako ikurra ematen du.
Antonio Mendizabal Etxeberria gogoan:
Donostia Sutan 1813-2013 elkarteko lehendakaria hil zen 2018-8-27an 89 urterekin, azken urtetan osasun arazoengatik ezin izan genion goratzarre egin nahi genuen bezala, berandu bada ere hemen hitz batzuk.
Errenterian jaioa, bere herriko zinegotzia eta alkate ordea izatera heldu zen, Koldo Mitxelena auzokide izan zuen, Xenpelar bertsolaria maite zuen, bertan egin zioten hileta eta beti goraipatzen zuen bere bihotzeko Orereta zaharra.
Adinagatik, 1929an jaioa, gerrako umea izan zen, bere begiekin ikusi zituen
hegazkinak Donostia bonbardatzen, nahiz eta guda garaian Beizamara eraman zuten, aitaren jaioterrira, kontatzen zuen bezala.
Guda ostean Jaizkibelgo errepidea egiten ari ziren Francoren esklabuak ikusten zituen igandero Errenteriko elizara eramaten zituztelako meza entzutera, inoiz ez zuela ahaztuko sortzen zuten errespetua, beldurra eta errukia.
Aita kontratista eta langileak ordaintzera bidaltzen omen zuen gaztetan,
jornaleko dirua sobreetan sartuta, Txirrita harginak jasotzen zuen moduan Errenteriko elizako eskailerak egin zituenean urte batzuk lehenago.
Ikasketak Gasteizko seminarioan, grekera, latina, teologia, klasikoak,
famatzen zuen bertako maila intelektuala, Telletxea Idigoras eta beste asko ezagutu zituen, nahiz eta ez zituen ikasketak bukatu, psikiatrian lizentziatu zelako Madrilen urte batzuk beranduago.
Donostian hasieran ez omen zegoen garai bateko “erorik”, konturatu zen arte, orduko “eroak” gaurko “droga menperatuak” zirela eta eguneroko dosia lortu nahian, lapurreta ugari eta inseguritate handia sortzen zutela hirietan batez ere denda eta jendearen artean.
Arazo soziala konpondu nahian, lehenetariko izan zen “Metadona” ematen hasi zena drogaren ordezko eta horrela behar zutenek “legalki” lortzeko bidea zabalduz, delinkuentzia tasa jaitsiz Donostiako kaleetatik. Eztabaida eta iskanbila handiak izan ziren urtetan (Aldabalde, Txus Congil, “Proyecto
hombre”…), gero Osakidetzak zerbitzua onartu eta antolatu zuen arte. Urte
batzuetara, fiskalaren arabera, psikiatra izan zen garrantzitsua (beste batzuekin batera jakina) droga menpekotasunak sortzen zuen delinkuentzia desagertarazteko Donostiako kaleetatik.
40 urtetan psikiatria bulegoa zabalik izan zuen Donostian eta zazpi mila
bezero baino gehiago artatu omen zituen, mota guztietakoak; garai batean
hedabidetan ere presentzia izan zuen, irrati saioetan eta telebistako mahai
inguruetan, pertsonaia ezaguna izanik hirian.
Arkitektura eta urbanismoa sakonki interesatzen zitzaizkion, 2003an “José
Goikoa arquitecto, autor de Donostia” liburu mardula argitaratu zuen,
aurkezpenean Telletxe Idigorasek, esan zuen “ezinbesteko liburua zela
Donostiako historia ezagutzeko”. XIX. mendea urtez urte analizatzen du
Donostian gertatutakoa.
Artikulu idazlea, 2.000. urtean abuztuaren 31n, Donostia 1813 izenburuko lana argitaratu zuen Egunkarian (itxi aurretik), non salatzen zuen armada
espainiarren ardura Donostiako suntsiketan, aurreikusitako mendekua besterik ez zela izan, 124 beranduago Gernikako bonbardaketa bezala.
Hizlari trebea eta oparoa, urtero hitzaldiak ematen zituen entzuleak harrituta eta liluratuta utzirik, hitz egiteko eta ideiak transmititzeko zuen sinesmena eta jartzen zuen pasioagatik, ausarta, ez zen kikiltzen eta erantzuten zien gai polemikoei beldurrik gabe, salaketak eginez.
2013an azken liburua argitaratu zuen “Lo basko. Euskaldunak”, 80 bat urterekin bizitzaren eskarmentuarekin idatzitako lana, euskal kulturaren
unibertsaltasuna erakutsi nahian, konplexurik gabe, apologia eginez, goi
mailan jarriz euskal baloreak, memoria, historia, demokrazia, kultura, musika, euskara, margolariak, artea, industria, arrantza… Balore unibertsalen oinarriak eta hastapenak bilatzen eta aurkitzen zituen Pininioan, Nafarroan, euskal kulturan, hemendik garatu zirelarik Madrilen, Parisen eta Londonen maila goreneraino. Euskal kulturaren apologista nabarmena.
Donostia Sutan kultur elkarteko lehendakaria, azken urtetako ondoezak ez digu aukerarik eman nahi bezala harremantzeko, sakontzeko jakindurian, urte guztiek kolpatzen dute, bizitzaren legea, azkenean uste gabeko heriotzak erakustsi digu zurekin genuen zorra, baina jarraituko dugu lanean erakutsitako bidea jarraitu nahian. Goratzarre hau urte guzti hauetan zugandik ikasitako guztiaren zerbait eskertzeko, zure harrera, konpainia, lan egiteko gaitasuna, indarra eta unibertsaltasuna, ez dugulako inoiz ahaztuko. Agur eta ohore, doluminak Rosi, Beñat, Andoni eta gainontzeko senideei.
Oharra: Iruña-Veleiako manifestua sinatu zuen eta jarraitzen zuen injustizia:
| 17. Antonio Mendizabal Etxeberria, | Donostia | neurosikiatra |
Hitzaldia: Euskara Errioxan. Eduardo Aznar.
JM Elexpuru. Hurrengo bisita, aurtengo bosgarrena 2018-9-16 igandea:
Jakinarazi bazkaltzen geratuko zareten ala ez.
Iruña-Veleia benetakoa ala faltsua. Jon Urruxulegi. Berria 2018-8-22.
Euskararen historia liburu berria eta mardula (860 orri), idazleak, Joakin Gorrotxategi, Joseba A. Lakarra, Ivan Igartua, Patxi Salaberri, Céline Mounole, Ricardo Gomez, Banca Urgell, Iñaki Camino eta Pello Salaburu. Ia maparik gabe eta Iruña-Veleiako euskararik gabe, gabezi ikaragarria jakina.
Euskalduntze berantiarraren hipotesiaren aurkako liburu nabarmena, Lakarrak eranskin berezia oparitzen dio, Gorrotxategik mapa soil batzuk baina oso adierazgarriak.
Duela bi mila urteko euskararen lekukoak (Gorrotxategi) asko dira, zehatzak eta oso interesgarriak.
Ibarra “ospetsua” (Plasenzuela, Caceres) ez dut aurkitu, ahaztu egingo zitzaien.
Illuna (?) . Iruña Oka (Veleia), Araba, azaltzen da noski, artikulua eta guzti, baina bukaerako A nabarmena ez omen da artikulua euskaldun gehienok ulertzen dugun bezala… eta Eliseo Gilek eta Idoia Filloyk aurkitako artikuluak “faltsutzat” salatu zituzten…
Euskara antzinatenean. Gorrotxategi 270. orria:
Illuna (?) . Iruña Oka (Veleia), Araba: “Pertsona izenen artean, agian, Iruñako (Oka, Veleia) Illuna andrazko izena izango litzateke begibistakoena, ak. Ilunn-i latinezko -a desinentzia femeninoa gehituz osatu zena, Fitak harria galdu baino lehen egin zuen irakurketa askoz ere seguruagoa balitz.”
Euskara duela bi mila urte (Gorrotxategiren arabera):
Izenak eta izen oinak (Gorrotxategi 253. orria):
Aho, andere, andoss, atta, aher, arix, arta, arte, asto, bai, bais-er, belex, berhax, berri, bihox, bon, bors, ciso, gison, corri, gorri, edun, enne, ere, esten, gere, hahan, hals, hanna ,har, haron, hars, hauten, halo, heraus, ili, ilun, ilur, laur, lohi, neska, neskato, neure, lehen-en, ombe, orgo, oxson, sembe, seni, silex, siri, soson,tals, uloho, uri, uria.
Hispanian: Abisunhari, Abisunsonis, Val Beltesonis, Dusanharis, Illuna, Luntbel, Lutbelscottio, Narhungesi, Naru(ns?)eni, Serhuhoris, Ummesahar, )eihar, Errensae, Helasse, Itsacurrinne, Larrahi edo Larrahe, Larahe, Laxae, Losae, Selatse, Selaitse, Urde.
Euskara XV. mendean (Patxi Salaberri):
Euskara XVI.mendean (Patxi Salaberri):
Aurkibidea eta bibliografia sarean (Rikardo Gomez eskerrik asko):
2.300 urteko planoan Basagain aztarnategian, Anoetan. Berria.
Tolosa. Ataria.
Historiaurreko lehen hiri planoa izan litekeena aurkitu dute
Beldur dira Iruña-Veleia lehertuko ote zaien eskuetan. Jm Elexpuru. Alea.
2018-06-22 10:27 Euskara Araba
Bide judiziala alboratu eta bide zientifikoa zabaltzeko eskaria egin du berriz ere Iruña-Veleia Argitu plataformak. Datazio-teknika modernoak erabilita, auzia “behin-betiko” argitu daitekeela uste du Juan Martin Elexpuruk, eta “kearen gainean” eraikitako hainbat hipotesi bertan behera gera daitezkeela.
,
Argazkia: Txillardegi. Jakin aldizkaria.
Baskoniako toponimia. Antonio Mendizabal. Arantzazu 2005-5-19 (bideoa) Toponimia de la Baskonia. Koldo Mitxelena Kulturunea 2010-11-4 (vídeo)
Toponimia de la Baskonia. Antonio Mendizabal. Arantzazu 2005-5-19 (PDF)