Etiketa honen artxiboa: artikulua

Lurrezkoak ala urrezkoak? Berria, Gara. JM Elexpuru

OstrakaJM Elexpuru bloga. Gaurko Berrian eta Garan Lurrezkoak ala urrezkoak? artikulua agertu da.

2019ko azaroak 12 0 «Kontuz ibili pitxar berriarekin», esan dio Lidia mirabeari Pompeia Valentinak, hiriko familia aberatseneko etxekoandreak iturrira bidali duenean. «Ondo zaindu eta kontuz esku-luzeekin». Nagusiaren izena du behealdean grabatua bezperan Tritium-etik bere zalgurdiaz etorri zen merkatariari erositako ontziak. Kontuz ibili beharko zuen, bai, bazekien eta zer zeukan pitxarra apurtzen bazuen edo harrapatzen bazioten.

Badator Lidia iturritik pitxarra buruan, eta etxeko atea zeharkatzean txakurrarekin jolasean dabilen mutikoarekin estropezatu eta ontzia mila pusketa egin da lurrean. Bueno, mila agian ez, baina mordoa bai, jo dezagun berrogei. Pompeia Valentinak ez daki nor astindu eskuan duen erratzaz, bere seme bihurria ala mirabea. Hasperen eginez, barreiatuta dauden pusketak batu erratza eta palaz eta zakartegira bota ditu.

Ez zekien asko Pompeia nahigabetuak nolako balioa izango zuten 1.800 urte geroago buztin-pusketa haiek: 40 x 600 = 24.000 euro. Ez da hauspokeria. Gatozen harira. Eusko Jaurlaritza da ondare arkeologikoaren jabea. Kultura kontseilaritzak 600 eurotan baloratu du Iruña-Veleiako zeramika-pusketa bakoitza (hezur eta adreiluak ere berdin). Arabako Aldundia da aztarnategiaren administratzailea, eta honek biderketa egitea beste lanik ez du izan isuna proposatzeko orduan: 480 pieza x 600 euro. Fiskalak ere Jaurlaritzaren irizpideari jarraitu dio. Kartzela zigorraz gain (zazpi urte eta erdi Gilentzat, hiru eta erdi Escribanorentzat), ia hirurehun mila euro eskatzen diete arkeologoei.

Egoeraren absurdoaz jabetuta, Kultura Kontseilariarekin eta Ondare Zuzendariarekin bildu ginen joan den urtean eta arazoa azaltzen saiatu. Esaten duzue piezak faltsuak direla, zeramika pusketa garbiak hartu eta gainean idazkunak eta marrazkiak egin dituztela. Jo dezagun horrela dela hipotesi gisa. Zenbat balio du horrelako zeramika zati batek? Balio kulturala zero, horrelakoak milaka agertzen direlako eta zakartegira joaten direlako. Idoia Filloy zuzendarikide ohiak Radio Euskadiri berriki eskainitako elkarrizketan adierazi zuen estratu bakar batean 20.000 pusketa agertu zirela, denak garbitu zituztela, eta grafitoa edo zerbait berezia zuten apurrak bereizi ondoren zakarretara joan zirela beste guztiak. Ohi den lez. Balio ekonomikoa ere zero edo zerotik hurbil dagoen zifra bat. Orduan non dago «ondarearen aurkako kaltea» eta nola justifikatzen dira bakoitzeko eskatzen diren 600 euro horiek? Ez dezagun ahaztu arkeologoei egozten zaien delitua «ondarearen aurkako kaltea» dela eta ez «faltsifikazioa».

Euskararen historia Iruña-Veleia gabe

Euskararen historiaEuskararen historia liburu berria eta mardula (860 orri), idazleak, Joakin Gorrotxategi, Joseba A. Lakarra, Ivan Igartua, Patxi Salaberri, Céline Mounole, Ricardo Gomez, Banca Urgell, Iñaki Camino eta Pello Salaburu. Ia maparik gabe eta Iruña-Veleiako euskararik gabe, gabezi ikaragarria jakina.

Euskalduntze berantiarraren hipotesiaren aurkako liburu nabarmena, Lakarrak eranskin berezia oparitzen dio, Gorrotxategik mapa soil batzuk baina oso adierazgarriak.

Duela bi mila urteko euskararen lekukoak (Gorrotxategi) asko dira, zehatzak eta oso interesgarriak.

Ibarra “ospetsua” (Plasenzuela, Caceres) ez dut aurkitu, ahaztu egingo zitzaien.

Illuna (?) . Iruña Oka (Veleia), Araba, azaltzen da noski, artikulua eta guzti, baina bukaerako A nabarmena ez omen da artikulua euskaldun gehienok ulertzen dugun bezala… eta Eliseo Gilek eta Idoia Filloyk aurkitako artikuluak “faltsutzat” salatu zituzten…

Euskara antzinatenean. Gorrotxategi 270. orria:

Illuna (?) . Iruña Oka (Veleia), Araba: “Pertsona izenen artean, agian, Iruñako (Oka, Veleia) Illuna andrazko izena izango litzateke begibistakoena, ak. Ilunn-i latinezko -a desinentzia femeninoa gehituz osatu zena, Fitak harria galdu baino lehen egin zuen irakurketa askoz ere seguruagoa balitz.”

Euskara duela bi mila urte (Gorrotxategiren arabera):

Euskara Erroma onomastika

Izenak eta izen oinak (Gorrotxategi 253. orria):

Aho, andere, andoss, atta, aher, arix, arta, arte, asto, bai, bais-er, belex, berhax, berri, bihox, bon, bors, ciso, gison, corri, gorri, edun, enne, ere, esten, gere, hahan, hals, hanna ,har, haron, hars, hauten, halo, heraus, ili, ilun, ilur, laur, lohi, neska, neskato, neure, lehen-en, ombe, orgo, oxson, sembe, seni, silex, siri, soson,tals, uloho, uri, uria.

Hispanian: Abisunhari, Abisunsonis, Val Beltesonis, Dusanharis, Illuna, Luntbel, Lutbelscottio, Narhungesi, Naru(ns?)eni, Serhuhoris, Ummesahar, )eihar, Errensae, Helasse, Itsacurrinne, Larrahi edo Larrahe, Larahe, Laxae, Losae, Selatse, Selaitse, Urde.

Euskara XV. mendean (Patxi Salaberri):
Euskara XV. mendean
Euskara XVI.mendean (Patxi Salaberri):
Euskara XVI. mendean

Aurkibidea eta bibliografia sarean (Rikardo Gomez eskerrik asko):

  • Historia de la lengua vasca – Índice general [PDF, 116 KB]
  • Historia de la lengua vasca – Bibliografía [PDF, 386 KB]