Etiketa honen artxiboa: argitu

Iruña-Veleia: gutun irekia Euskaltzaindiari

13395 Iruña VeleiaIruña-Veleia: gutun irekia Euskaltzaindiari

Euskaltzaindiako lehendakari Andres Urrutia jauna, Euskaltzain jaun-andreok.

Euskara zaintzen duen Erakunde Akademiko Ofizialeko kide zaretenez, aipatu erakundearen egitekoa izanik, besteak beste, euskararen lege gramatikalak ikertu eta formulatzea, euskararen erabilera sustatzea eta euskararen eskubideak babestea, zenbait politikarik, unibertsitateko kargudunek eta Arabako Foru Aldundiak sortutako krisiaren larritasunaren aurrean, Iruña-Veleiako ohiz kanpoko aurkikuntzak faltsuak direla adieraziz, Euskaltzaindiarengana jo dugu erregutuz kontuan har dezazuela ondorengo gure idazkia:

1.- 2008ko azaroaren 19ko Foru Aginduaren bidez, Arabako Foru Aldundiak Iruña-Veleian indusketak egiteko baimena kendu zion Lurmen enpresari, aztarnategia ixteko agindu, eta fiskalari eskatu zion Eliseo Gil Zubillagaren eta haren arkeologo taldearen aurka judizialki jokatzeko, faltsutzaileak beraiek zirela salatuz. Espreski kasurako sortutako Aholku Batzorde Zientifiko batek gezurrezkotzat jo zituen aurkikuntzak, gutxieneko eskakizun zientifiko bati aurre egiteko gai ez zen txosten tekniko batean oinarrituta, eta Arabako Foru Aldundiak, garai hartan Kulturako diputatu zen Lorena López de Lacalle andreak hala eskatuta, bermatu egin zuen ustezko faltsutasuna: ustezko faltsifikazioa eurek burutua zela eta errudun deklaratu zituen. Alderdi akusatzaileak aurkeztutako argudio guztiak banan-banan arbuiatuak izan ziren publikoki, eta akusazioa eragin zuten elementuak alderdi akusatzailearen zaintzapean egon dira eta daude oraindik ere, beste aldearentzat irispiderik utzi gabe. Nabarmendu behar da Lurmen taldea desagerrarazi zuten ondorengo urteetan, Eliseo Gil zuzendariak etengabeko jazarpen larria jasan behar izan zuela, soziala eta mediatikoa, Arabako Aldundiak orkestratuta. Juizora sartu ahal izan genuenok berretsi ahal izan genuen:

A) Eliseo jauna eta arkeologoen bere ekipoa kanporatu eta haien aurka jazarpen mediatiko eta sozialari ekin ahal izateko baliatu zituzten 6 txostenen aurrean, Epaile andreak sententzian ez dituela kontsideratu baliozkotzat, dirudienez iritzi hutsal batzuk baino ez direlako. Guk uste dugu iritzi hutsalak baino areago direla faltsukeria iraingarriak: adierazi dute Descartes irakurtzen dela non argi azaltzen den Miskart jartzen duela. B) Adierazi dute RIP irakurtzen dela non 3 marra bertikal baino ez direnak, mikroskopioz erraz identifikatu daitezkeenak. C) Ezinezkoa dela XV. mendea baino lehenago euskaraz Z zeinua agertzea, jakina denez “Izioki dugu” idatzia dagoela ia 500 urte lehenago, etab. D) Eliseo Gil gaitzesteko baliatu zuten txosten grafologikoak ez duela inolako baliorik Epaileak zioenez. E) 291 ostrakaren artean 35 faltsuak zirela adierazi zuen teknikari batek, zeinak aitortu baitzuen ez berak ez beste inork ez zuela inoiz dataziorik egin bere laborategian. F) Eliseori Epaitegiak ukatu egin ziola bi alditan Europako laborategi independenteetan datazio desberdinak egitea. G) Epaitegiak ez zuela baimendu epaiketan txosten bat (Antelo) aurkeztu ahal izatea non ez zen baiesten 35 ostraka hauek faltsuak zirela.

2.- Garai hartan aztarnategiko zuzendaria zen Julio Nuñezek erabilitako metodologiari buruz, Lurmen enpresa harremanetan jarri zen hainbat herrialdetako adituekin (Alemania, Austria, AEB, Espainia, Grezia, Eslovenia, Hungaria, Polonia eta Erresuma Batuarekin), eta eskatu zien azalduko al zioten Nuñez arkeologoa zer modutan ari zen indusketak egiten 98. Sektorean. Adituei dokumentazioa, bideoak eta argazkiak helarazi zitzaizkien eta baita Aldundiak emandako informazioa bera ere. Ebaluazio guztiek aho batez argi eta garbi adierazten dute Julio Nuñezek Iruña-Veleian gisa honetako aztarnategietan aplikatu beharrekoa den arkeologia modernoaren estandar metodologikoak urratu egin zituela. Hain zuzen ere Julio Nuñezek erauzketak caterpillar hondeamakina baten bidez egitea agindu zuen, lurrean metro eta erdi inguru sakonduz, kamioiak 7 minutuero aldiko bat betez gutxi gorabehera 15 egunez, seguraski altxor baliotsuak desagerraraziz

3.- Gaur egun, hainbat herrialdetako zientzialari ospetsuek egindako 20 txosten tekniko baino gehiago irakur daitezke, eta guztiek ondorioztatzen dute grafitoak ezin direla inola ere faltsuak izan. Aipatu txostenen artean, Edward C Harris britainiarrak, Bermudaseko Museoko zuzendariak eta gaur egun ia munduko zientzialari guztiek aplikatzen duten metodo estratigrafikoaren eta Matrix Harris sistemaren sortzaileak emandako diktamena nabarmendu behar da, non adierazten den Eliseo Gil eta bere ekipoak 2005 eta 2006. urteen artean kalitate arkeometrikoa kontuan harturik estandar gorenen barruan jardun zutela. Hogeitik gora diren aipatu txosten teknikoek guztira 2700 orrialde osatzen dituzte eta modu altruistan elaboratuak izan dira. Aitzitik, batzorde ofizialaren 6 txostenek –hauetatik 5 faltsifikazioa burutu zela ia seguru iruzurrezkoa izan zen deklarazioaren ondoren entregatuak– 400 orrialde baino gutxiago osatzen dituzte, eta 1.800 € ordaindu zitzaien txosten bakoitzeko, gehi bazkari, bidaia eta hoteletako gastuak. Halaber eskatzen diogu Arabako Foru Aldundiari hain erabaki larriak berraztertu ditzala, eskaera hau jada bere garaian Foru Aldundiari entregatu zitzaizkion 2300 sinadurek ere bere egin zutelarik. Irakurleek ponentzia guztiak irakur ditzakete hemen: http://sos-veleia1.wikidot.com/informes.

4.- Horregatik Euskaltzaindiari eskatzen diogu aitortzen zaion begirune eta autoritatea baliatuz eta Arabako Foru Aldundiak gure ustez berebiziko larritasuna duen lege-hausteak erakusten duen urgentzia grabeaz kezkaturik, premia dezala Aldundia bide judiziala bertan behera uztera, datazioak arkeometrian espezializatuak diren Europako laborategietan egin eta bi parteetatik independenteak izango diren pertsonek publikoki kontrolatutako katak egitea agindu dezala.

5.- Azken gogoeta gisa, honako hau adierazi nahi dugu: orain arte euskarazko hitz arrunten lehen testigantzak, gaztelaniazkoekin batera, Donemiliako glosetan agertzen direnak direla, XI. mendekoak. Iruña-Veleiako ohiz kanpoko aurkikuntzak autentikoak balira, eta halaxe dira, euskarazko lekukotasun idatziak III. eta VI. mendeen artekoak izango lirateke. Beraz, euskararen presentzia idatzia Euskal Herrian 700 urteko antzinatasunez aurreratu beharko litzateke. Epigrafia eta ikonografia erlijiosoei dagokienez, ebanjelioen bidez Jesusen bizitzari ematen zaio lehentasuna; Jesusen Azken Afariaren irudi posible bat agertzen da, Kristoren Kalbarioa bi lapurren artean, etab. Ondorioztatu behar da kristau gai erlijiosoaren aurkikuntza hauek izango liratekeela orain arte munduan ezagunak diren lekukotasun zaharrenak.

Euskal Herria, 2020ko uztailak 16

IRUÑA-VELEIA ARGITU

Lurmen, Eliseo Gil eta Idoia Filloyri desegokia iruditzen zaie gose greba une honetan

Iruña Veleia 13396 eda jan lo“Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose-grebalariak” gose-grebari ekingo diote uztailaren 23an. Lurmenek bere desadostasuna agertu du.

Horren aurrean, Lurmeneko Eliseo Gilek eta Idoia Filloyk gutun bat kaleratu dute Ama Atan ekintza horrekiko beren desadostasun osoa adieraziz. Hauxe dio:

NOTA DE PRENSA
Por la presente, los abajo firmantes, en su propio nombre y en representación de Lurmen, ante la convocatoria de una huelga de hambre a través de Euskararen Jatorria, para forzar la petición de excavaciones y dataciones en relación a las controvertidas piezas con grafitos de Iruña-Veleia, manifiestan con rotundidad su total y absoluto rechazo y desmarque ante semejante iniciativa, entendiéndola del todo improcedente.

Entendemos que se trata, por el contrario, de una cuestión que debiera hallar su resolución, única y exclusivamente por métodos científicos y que no justifica, en modo alguno, que nadie ponga en riesgo su salud y su vida por ello. Además, la cuestión de los grafitos está aún en vía judicial, pendiente de la resolución de recurso ante la Audiencia Provincial y, entendemos, que esta iniciativa podría interpretarse como una indeseada injerencia que rechazamos igualmente.

PRENTSA OHAR honen bidez, behean sinatzen dutenek, beren izenean eta Lurmen ordezkatuz, Euskararen Jatorriaren bidez gose-greba egiteko deialdia dela eta, Iruña-Veleiako grafitodun pieza eztabaidagarriei buruzko indusketak eta datazioak egitera behartzeko, irmoki adierazi dute erabat arbuiatzen dutela eta, ekimen horren aurrean, erabat desegokitzat jotzen dutela.

Gure ustez, aitzitik, arazo hori metodo zientifikoen bidez bakarrik ebatzi beharko litzateke, eta ez du justifikatzen, inola ere, inork bere osasuna eta bizitza arriskuan jartzea horregatik. Gainera, grafitoen auzia oraindik auzibidean dago, Probintzia Auzitegian errekurtsoa ebazteko zain, eta, gure ustez, ekimen hori nahi gabeko esku-sartze gisa interpreta liteke, eta guk ere uko egiten diogu.
Idoia Filloy Nieva – Eliseo Gil Zubillaga

SOS-Iruña Veleia eta Martin Ttipiak ere laster emango dute beren iritzia.

Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose greba uztailaren 23tik. Euskeraren jatorria.

Iruña Veleia 13357 azken afariaIruña-Veleia argitzearen aldeko gose greba uztailaren 23tik

Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose greba

Iruña-Veleiako epaia kaleratu da. Faltsutzat hartu dituzte. Hala ere, Iruña-Veleia ARGITZEKO modu bakarra ZIENTZIAREN bidea da, ez bide judiziala. Bertan gertatutakoa argitzeko helburu bakarrarekin, uztailaren 23an GOSE GREBA mugagabea hastera goaz.

Grafitoak faltsuak direla esateko erabili duten analitikak ez du inolako berme zientifikorik: egin duen laborategia ez da inpartziala izan, euskalduntze berantiarra bultzatzen duen erakundearen adar bat delako; egin duen teknikariak ez du inoiz grafitoen dataziorik egin, hau da, ez du inolako eskarmenturik arlo honetan; erabili duen metodoa ez du inork erabili munduan orain arte, beraz ez da fidagarria eta ez dago zientifikoki kontrastatuta; eta, larriena, grafitoak faltsuak ez zirela zioen beste txostena (Antelo) ez dute epaiketan aztertu, horren egilea ez zen epaiketara joan eta epaileak ez du kontuan hartu.

Gainera  grafitoak egiazkoak izan daitezkeela dioten  20 txosten-irizpen baino gehiago daude, 2.700 orrialdeekin, hainbat herrialdetako eta arloko adituek eginda, euro bat kobratu barik eta euren prestigioa jokatuz: Edward Harris, Antonio Rodriguez Colmenero, Ulrika Fritz, Miguel Thomson, Txillardegi, Henrique Knörr,  Joaquim Baxarias, Luis Silgo, Hector Iglesias, Juan Martin Elexpuru, Alicia Satue, etab.

Horregatik, Euskal Autonomia Erkidegoan egingo diren hauteskundeen ondoren osatuko den Eusko Jaurlaritzari, alderdiei eta politikariei, 12 urte luzez hartu ez dituzten ardurak hartzea eskatzen diegu. Gure ordezkari politikoek beren erantzukizuna hartzeko garaia da.

Gure gose grebaren helburua, legebiltzar berriak zientziaren bidea aurrera eramateko erabaki irmoa onartzea da, ondorengo bi puntu hauekin:

1.  INDUSKETA KONTROLATUAK: Parteekin zerikusirik ez duten arkeologo entzutetsuek indusketa kontrolatuak egin ditzatela Lurmenek grafitoen agerlekutzat seinalaturiko lekuen inguruetan.

2.  GRAFITOAK DATATU: Piezen lagin bat Arkeometrian adituak diren Europako laborategi desberdinetan aztertzea.

Aski da!!! Euskal Herriak bere hizkuntza, historia eta ondarea zein den jakiteko eskubidea du.

Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose grebalariok.

Iruña-Veleia argitu ebazpena delarik.

Iruña veleia ebazpena

Iruña-Veleia argitu ebazpena delarik. Euskararen jatorria.

Iruña-Veleia Argitun El Correoren bidez izan dugu gaur epaiaren berri, prozesu honetan ohikoa bihurtu dena eta ezarri diguten sistema judizialaren “mailaren” erakuslea dena. Epai horren aurka gaudela adierazi behar dugu honako arrazoi hauengatik:

– Epaiketan eskubide guztiak urratu dira, Eliseori ez diotelako grafitoak Europako laborategi onenetan datatzeko baimenik eman, azken 12 urte hauetan utzi ez dioten moduan. Hori onartezina da. Faltsuak direla uste badute, zergatik ez diote utzi beste laborategi batean egiten uzten?

– Hasieran 400 grafito faltsuak zirela zioten eta orain Epaileak 36 direla dio eta hori esateko Ministerio de Culturaren laborategiak egindako analitika bat erabili dute. Baina laborategi hori ez da inpartziala, Ministerio horretako kide batzuk euskalduntze berantiarra zabaltzen ari direlako eta Iruña-Veleia hankaz gora jartzen diotelako teoria hori. Gainera epaiketan perituak frogatu zuenez, azaletan zeuden metal modernoen arrastoak ez dira idaztearen ondorioz egindakoak, garbitzean edo garraiatzean kontaktuen bidez itsatsitakoak baizik. Zeren beldur dira beste laborategitan egiten ez uzteko?

– Epaiketan ikusi genuenez, Museoko langile berriztatzaileek grafitoak mikroskopioan aztertu ondoren haientzat benetakoak zirela esan zuten, adibidez, ez duela RIP jartzen, hiru santutan marrak direla, zartatuekin. Zergatik epaileak ez ditu adierazpen garrantzitsu horiek kontuan hartu?

– Lurmenek urte askotarako kontratua zuen eta ez zuen gauza arraroak agertzeko inolako interes ekonomikorik, Epaileak dioen moduan. Agertzen ari diren platerekin, pitxarrekin eta bestelako tresnekin, konpontzen ari ziren hormekin… Hemen onura atera duen bakarra EHUko Arkeologia Saila izan da, Lurmen kanporatu ondoren haiek sartu zirelako eta 1.500.000 eurotik gora kobratu dutelako. Eta egin zuten lehenengo gauza, buldozerrarekin egindako triskantza hura izan zen. Zergatik ez dute akusatuen jesarlekuan egon behar dena jartzen, hau da, EHUko Arkeologia Saila?

– Epaiketan ez dute frogatu nork faltsifikatu omen zuen, noiz eta nola. Orduan nola da posible delitu bat dagoela esatea frogarik gabe?

– Iruzurraren delitua ere onartezina da, Cerdanen lanagatik Eliseok ez zelako euro batekin ere geratu. Nola leporatu ahal zaio hori?

Lurmenek, noski, epai bidegabe hau errekurrituko du.

Une honetan inoiz baino beldur gehiago dugu grafitoak ez ote dituzten suntsituko. Ez daitezela hori egitera ausartu!

Justizia datazioak egitea lortzen dugunean egongo da. Bitartean hemen izango gaituzte aurrez aurre, euskeraren eta herri honen duintasuna defendatzen!

Iruña-Veleia Argitu
2020ko ekainaren 10ean

Iruña-Veleia argitu. Argia.

Iruña-Veleia ebazpena. Ama Ata.

Iruña-Veleia argitu taldearen adierazpena epaiketa delarik

13709 Iruña VeleiaIruña-Veleia argitu taldearen adierazpena. JM Elexpuru.

Hona hemen Iruña-Veleia Argitu plataformak manifestuaren sinatzaileei bidali berri dien adierazpena:

Iruña-Veleiaren epaiketaren ostean

Iruña-Veleia Argitu plataforma helburu bakarrarekin sortu zen: “ezohiko grafitoak” deiturikoen inguruan egia ezagutzea, hau da, egiazkoak ala faltsuak diren jakitea. 2018ko ekaineko prentsaurrekoan, euskal kultura eta politika munduko sona handiko 100 pertsona baino gehiagoren sinadurarekin, plataformak dokumentu bat aurkeztu zuen, eta bertan egia jakiteko modu azkarrean eta zalantzarik gabe zer bide jarraitu behar den adierazten zen. Eskaerak gogorarazten ditugu:

1) Arkeometrian trebatuta dauden Europako laborategiek piezen lagin bat aztertzea. Hiru laborategi desberdin izatea iradokitzen dugu, eta ezohiko kasuetarako erabiltzen diren protokolo zorrotzak aplikatzea.

2) ospea duten arkeologoek, aldeekin loturarik ez dutenek, Lurmenek grafitoen agerleku gisa adierazitako tokietatik hurbil indusketa kontrolatuak egitea.

Gure ustez, asko dago jokoan. Gogora ekarri nahi dugu grafitoek, egiazkoak izanez gero, argitasun handia emango lieketela euskeraren historiari, kristautasunaren ezarpenari, latin arruntaren bilakaerari eta abarri, bere garaian zerbaitengatik salbuespenezkotzat eta historikotzat jo baitziren. Halaber, ez dugu ahaztu behar nazioarteko adituen babesa jaso dutela: Edward Harris -Harris Matrix metodoaren sortzailea-, Antonio Rodriguez Colmenero epigrafista, Ulrike Fritz egiptologoa, Hector Iglesias hizkuntzalaria, Joaquim Baxarias paleopatologoa, Miguel Thomsonen…, baita euskeran adituak ziren Henrike Knörren eta Txillardegiren babesa ere. Jakina, zientifikoki frogatuko balitz aipatutako analisien bidez piezak faltsuak direla, ondorio guztiekin onartuko genuke.

Ez gara epaiketaren balorazioetan sartuko, deliberazio fasean dagoen epaiketa batean. Hori bai, orokorrean prentsak dagoeneko grafitoen faltsukeria lau haizetara aldarrikatu duela eta Eliseo Gil horien egiletzat seinalatu duela salatu nahi dugu. Oro har, oso harrituta eta atsekabetuta gaude komunikabideekin; izan ere, Eliseo Gilen aurkako testigantzak baino ez dituzte argitaratu, eta baten batek soilik aldeko testigantzaren bat atera du, hala nola Amelia Baldeon Arkeologia Museoko zuzendari ohiarenak, zeinak onartu baitzuen faltsukeriaren alde presiopean sinatu zuela, eta, ondoren, atzera egiteko ahaleginak egitean kargutik kendu zutela.

Gaur egun Arabako Foru Aldundian lan egiten duten Isabel Ortiz eta Paloma Lopez zaharberritzaileen testigantzak ere ez dituzte atera. Biek mikroskopioaren bidez frogatu dute RIP inskripzioa duen gurutze baten grafitoan ez duela RIP jartzen, santutasuneko 3 marra baizik, baina marren alboko zeramika zatiak altxatu egin dira. 11 urtetan zehar grafito hori aditu, kazetari eta herritar batzuentzat barregarria izan da, baina, batez ere, UPVko aditu batzordearentzat froga ukaezina izan da. Hainbeste irain eta barre entzun eta gero zientifikoki ez duela RIP jartzen frogatu dute, baina horri buruz komunikabideetan ez dugu ezer entzun.

Halaber, Isabelek eta Palomak, Aldundiak Lurmeni piezak garbitzeko baimena kendu eta gero Iruña-Veleiatik ateratako piezez beteriko kutxak bidaltzen zizkietela azaldu zuten, eta piezak garbitzeko lana egitea eskatu zietela. Bi grafito agertu ziren unean garbiketa gelditzeko agindua jaso zuten eta ez dakite piezaz beteriko 20 kutxekin zer pasatu den.

Herritarren belarrietara iritsi ez diren aldeko testigantza gehiago daude, baina Mikel Albizu geologoaren esperimentua, garrantzitsua denez, ezin dugu alde batean utzi. Horren bidez Instituto del Patrimonio Cultural Españoleko (IPCE) laborategian, Jose Vicente Navarro geologoak egindako txostena baliogabetu du. Albisuk egindako esperimentuarekin argi eta garbi frogatu da Navarrok aurkitutako metal modernoko partikulak traza-elementuak direla, hau da, hainbat arrazoirengatik piezetan kontakturen bidez atxiki ahal izan diren kantitate hutsalak (15 mikra ingurukoak): kutsadura atmosferikoagatik, arkeologoen lanabesak zuzenean ukitzeagatik, eskuz esku ibiltzean eraztunekin ukitzeagatik, urarekin garbitzean urak daramatzan elementuek sortutako kutsaduragatik… Albisuk frogatu duen bezala puntzoiarekin, kuterrarekin edota aiztoarekin faltsifikatuz gero, barrunbeetan geratzen diren metal hondarrak kantitate handiagokoak lirateke (50-300 mikrakoak).

Dena den, argi utzi nahi dugu laborategi honetan faltsukeria frogatzeko balioko zuen edozein zantzu bilatzeko azaleko analisiak egin zituztela. Madrilgo laborategi honetan ezta beste inon ere ez dute dataziorik egin, eta hori ezinbestekoa da piezak egiazkoak diren ala ez ziurtasunez jakiteko, izan ere, datazioekin pieza horiek lur azpian zenbat denbora daramatzaten jakiteko adina datu emango lizkigukete. Bi datazio mota daude: erlatiboak eta absolutuak. Erlatiboak estratigrafia berak ematen dizkizu indusketaren unean. Lurmenek eta munduko arkeologo gehienek erabiltzen duten metodoaren sortzailea den Edward Harrisek, Lurmenek lana bikain eta modu egokian egin zuela publikoki azaldu du. Beraz, datazio erlatiboek piezen benetakotasuna baieztatzen dutela ziurta genezake.

Orain, 11 urtetan agintariek ez dutena egin eta denbora luze horretan aldarrikatzen duguna egitea baino ez da falta, datazio absolutuak alegia. Materialaren arabera, teknika ezberdinak erabili behar dira. Hezurretarako C14ko froga erabiltzen da, bere garaian froga bat egin zen eta emaitza Lurmenek baieztatzen zuen garaiarekin bat zetorren. Adreiluzko materialerako termoluminiszentzia teknika erabiltzen da, froga horren bidez, pieza labean sartu zeneko hurbilketa bat ematen dizu.

Kontuan izan behar da, halaber, pieza batzuek elementu naturalak dituztela, denboraren poderioz bakarrik sortzen direnak, hala nola kaltzio karbonatoa (estalaktitak eta estalagmitak sortzen dituen osagaia); osagai hori pieza batzuetan grafitoen gainean daude. Grafitoak benetakoak diren jakiteko, kaltzio karbonatoa altxatu eta azpian grafitoaren ildoa jarraitzen duen ikusi besterik ez dute egin behar. Hezur batzuetan landareen sustraiek sortutako barrunbeak ere badaude. Bi gertakari horiek, argi eta garbi, benetakotasunaren zantzuak dira, eta modu naturalean eta denboraren poderioz sortuak izan dira. Ezinezkoa da letren gainean kaltzio karbonatoa duten grafitoak edo sustraien barrunbeak dituztenak 10 minutuan faltsifikatu ahal izatea, epaiketan lekuko batzuk baieztatzera ausartu ziren bezala.

Gorka Knörrek,  Henrikeren anaiak,  Twitterren egindako bi adierazpenak ere ezin ditugu pasatzen utzi. Henrike euskera katedraduna eta Euskaltzaindiko lehendakariordea izan zen eta hil arte grafitoen benetakotasuna defendatu zuen. Gorkaren adierazpenen arabera, benetakotasunaren aurka sinatzeko Henrikek grafitoen faltsutasuna defendatzen duten UPVko 2 kideren presioak jaso zituen, nahiz eta UPVko 2 kide horiek osatzerik ez zuen gaixotasuna zeukala jakin. Geure buruari egiten diogun galdera da: zertarako gaixo eta hiltzeko zorian dagoen pertsona bat presionatu, grafitoak argi eta garbi gezurrezkoak zirela uste bazuten?

Dena dela, epaia edozein dela ere, funtsezkotzat jotzen dugu hizpide ditugun piezen osotasuna zaintzea, esku onetan geratzea eta auzia behin betiko bide zientifikotik konpontzeko beharrezkoak diren neurriak hartzea. Arazo zientifiko baten aurrean gaude, eta beraz, auzia zientziak baino ezin du konpondu.

Kosta ahala kosta gaia modu txarrean zarratzea saihestu behar dugu, oro har eztabaidak belaunaldiak iraun ditzakeelako. Egia ezagutu nahi dugu, edozein dela ere. Egia jakitea eskatzen dugu.

Azkenik, Eliseo Gili gure elkartasuna berretsi nahi diogu, beti errugabea dela pentsatu izan dugu eta orain inoiz baino gehiago.

Iruña-Veleia argitu agiria. JM Elexpuru.

Elexpuru Fontaneda 2020_1_28Iruña-Veleia argitu komunikatua. JM Elexpuru.

Iruña-Veleia Argitu-ren agiria epaiketaren atarian

Iruña-Veleia Argitu ekimenak bere jarrera agertu nahi du datorren otsailaren 3an Gasteizko Justizia Jauregian hasiko den epaiketa dela eta. Sekula egin behar ez zen epaiketa, gure ustez, zigor-auzitegia ez delako eztabaida zientifiko bat erabakitzeko lekurik onena.

2009an Arabako Foru Aldundiak Eliseo Gil Zubillaga Lurmeneko zuzendariaren, Oscar Escribano Sanz langilearen eta Rubén Cerdán Casilari kolaboratzailearen aurka kereilatzeko erabaki negargarria hartu zuen, Batzorde Zientifiko Laguntzailea izenekoaren zenbait txostenetan oinarrituta. Gogoratu nahi dugu ebidentzia fisikoez egindako txosten bakarrak ez zuela ondorioztatzen ez grafitoak benetakoak zirenik eta ez faltsuak zirenik. Handik gutxira, nazio ezberdinetako hainbat adituk ondutako txostenek banan-banan ezeztatu zituzten Batzorkideen faltsutasun argudioak.

Nahiz eta ikertu beharreko pertsonak hiru bakarrik izan, instrukzio fasea amaiera gabea izan da, hamaika urte igaro baitira kereila jarri zenetik orain arte, hamaika urteko “aulki-zigorra” auzipetuentzat, benetako tortura. Eliseo Gil eta Oscar Escribano kartzela-urte luzeak bereganatzeko arriskuan daude (zazpi urte eta erdi Gilek, hiru eta erdi Escribanok), eta ia 300.000 euroko isuna ere bai “ondarearen aurkako kalteengatik”. Eta hori oraindik zientifikoki frogatu gabe dagoelarik grafito bakar bat ere faltsua dela eta are gutxiago auzipetuak direla egileak.

Era berean, gure harridura azaldu nahi dugu Isabel María Díez-Pardo Hernández epaileak, auziaren epaile bakarrak, ez dituelako deklaratzera deitu ez kereila jarri zuen politikaria, Lorena Lopez de Lacalle Aldundiko diputatu ohia, eta ezta faltsutasuna erabaki zuten unibertsitate irakasleak ere: J. Gorrochategui, J. Lakarra, A. Azkarate, J. Núñez, etab., nahiz eta bi aldeek eskatu. Guztiz ulertezina zaigu zergatik ez duten agertu behar ahozko bistan egoera honen sortzaile eta erantzule nagusiak. Benetakotasunaren aldeko txostenen egileak ere (E. Harris, R. Colmenero, U. Fritz, K. Van den Driessche, etab., ezingo dute deklaratu.

Guk geure aldetik berriro adierazi nahi dugu konbentzituak gaudela grafitoak benetakoak direla, eta ondorioz auzipetuak errugabeak direla egozten zaizkien delituetatik. Hau dela eta, Arabako Foru Aldundiari eskatzen diogu auzipetuen aurkako karguak baztertu eta azterketa arkeometrikoak eta indusketa kontrolatuak bideratu ditzala, hauexek baitira auzia betiko erabaki dezaketenak, Lurmenek eta Iruña-Veleia Argituk behin eta berriz proposatu duten bezala. Oraindik garaiz gaude.

Aldi berean, arrenka eskatzen diegu gure ondare kulturala eta historikoa zaintzeko eginkizuna duten erakundeei (Unibertsitateak, Eusko Jaurlaritza, Euskaltzaindia, Eusko Ikaskuntza, Jakiunde, etab.), zein erabakitzeko edo eragiteko ahalmena duten pertsonei, arazoari arduraz hel diezaiotela eta ahaleginak eta bi egin ditzatela auzia argitzeko.

Azkenik, dei egiten diogu gaiarekin arduratutako jende guztiari datorren larunbatean, otsailak 1, Gasteizen egingo den Bizikleta Martxan parte hartzera. Zientziarik gabe justiziarik ez / Sin ciencia no hay justicia izango du lema, goizeko hamaiketan hasiko daLakuako autokarabanen aparkalekuan, eta zenbait geldialdi egin ondoren, eguerdiko ordu batetan amaituko da Justizia Jauregiaren aurrean, non egingo den elkarretaratzea eta azken ekitaldia.

Eginahalak egin behar ditugu auziak amaiera ustela izan ez dezan, hurrengo belaunaldiei pasatuko genieke-eta eztabaida. Egia jakin nahi dugu, edozein delarik ere. Egia jakitea exijitzen dugu.

Iruña-Veleia Argitu (Gasteiz, 2020-01-28)

Iruña-Veleiako euskara 11 urte zigortua errukirik gabe

Eliseo Gil 2008_11_19JM Elexpuru bloga.
Iruña-Veleiako lotsagarrikeriaren 11. urteurrena. Alea.eus.

Hamaika 11 urte lotsagarrien ostean, Iruña Veleian 1700 urteko euskara zaharra aurkitu zuten arkeologoentzat justizia ezean errukia. Errukirik ez dago Iruña Veleia gorrian euskara zaharra aurkitu zuten arkeologoentzat.

Azaroak 19, Iruña-Veleiako lotsagarrikeriaren hamaikagarren urteurrena

Duela 11 urte, 2008ko azaroaren 19an, nagusiki EHU/UPVeko irakaslez osatua zegoen eta Arabako Aldundiko Kultura diputatuak zuzentzen zuen Batzorde “Aholkulari-Laguntzaileak”  faltsutzat jo zituen Iruña-Veleian agertutako 400 grafito “bereziak”. Egun beltz horretan, eskatutako hamar txostenetatik bakarra zegoen entregatua. Geroago jakin izan genuen ez zela izan Batzordeak aldarrikatzen zuen “unanimitate zientifikorik”eta txosten guztiak ez zirela faltsutasunaren aldekoak;  esate baterako txosten kimikoak, horrelako gai batean zeresan handiena duenak, ez du esaten  ez faltsuak eta ez benetakoak direnik. Garbi dago erabakia ez zela inolaz ere gauzak zehatz aztertu ondoren hartu.

Handik gutxira, Aldundiak kereila jarri zuen Eliseo Gil zuzendariaren eta Oscar Escribano langilearen aurka “ondarearen aurkako kalteengatik”. 2009an eta 2010ean Lurmenek 20 txosten aurkeztu zituen epaitegian aurkikuntzak benetakoak izan zitezkeela eta arkeologoen lan-jarduna zuzena izan zela aldarrikatzen dutenak.  Txostengileak adituak dira grafitoetan agertzen diren gaietan: arkeologia, euskara, latina, geokimika eta abar. Aipagarriak, besteak beste, Edward Harris arkeologo britaniarra, Ulrike Fritz egiptologo alemana  edo Antonio Rodríguez  Colmenero epigrafista galiziarra.  Esan beharra dago txostengileak hainbat naziotakoak direla, Lurmenek aurkeztutako txostenek 2.100 orrialde dituztela, eta egileetariko inork ez duela euro bat kobratu egindako lanagatik. Batzordearenak, berriz, ez dira 400 orrialdera heltzen denen artean eta 1.800 euro ordaindu zen bakoitzagatik. Batzordearen txostenak zein Lurmenek aurkeztutakoak eskuragai daude SOS Iruña-Veleiaren webgunean.

Iritzi kontrajarriak zeudela ikusita, Lurmenek, auzia argitzea eskatzen duten taldeekin batera, piezak Arkeometrian adituak diren Europako  laborategietan aztertzea eskatu zuen, eta horretaz gain, indusketa kontrolatuak egitea arkeologoek grafitoen agerlekutzat seinalaturiko lekuen inguruetan. Zientziaren bideari heltzea, hain zuzen, eztabaidari irtenbide zuzena eman ahal izateko. 2018an, kultura eta politikako 140 pertsona izentsuk agiria sinatu zuten gauza bera eskatuz. Horien artean dira Benito Lertxundi, Garbiñe Biurrun, Patxi Zabaleta edo Fermin Muguruza bezalako izenak. Zentzuzko eskaera eta proposamena da, zalantzarik gabe, epe laburrean auzia betiko erabaki dezakeena. Hala eta guztiz ere, Gasteizko Auzitegiak zein Arabako Foru Aldundiak ez dute  aintzat hartu ere egin.

Auziaren instrukzio-fasea sinestezina eta amaiera bakoa izan da. Ikertzeko hiru pertsona besterik egon ez arren, Ertzaintzak sei urte baino gehiago behar izan ditu bere polizia-txostena burutzeko. Epaitegiak zortzi urte baino gehiago instrukzioa amaitzeko. Eta beste hiru igaro beharko dute epaiketara heltzeko, 2020ko otsailean hasiko baita. Inola ere zuritu ezin den atzerapena, hamaika urteko “aulki-zigorra” jasan behar izan dute-eta akusatuek, benetako tortura. Gure ustez, gaia usteltzen uzteko borondate garbia egon da, erraz antz eman daitezkeen arrazoiengatik.

Eliseo Gil eta Oscar Escribano kartzela-urte luzeak bereganatzeko arriskuan daude (zazpi urte eta erdi Gilek, hiru eta erdi Escribanok), eta ia 300.000 euroko isuna ere bai “ondarearen aurkako kalteengatik”. Eta hori oraindik zientifikoki frogatu gabe dagoelarik grafito bakar bat ere faltsua dela eta are gutxiago auzipetuak direla egileak. Eta ez dezagun ahaztu Arabako Aldundia dela kereila jartzailea eta honek Estatuko Fiskaltzak baino zigor handiagoak eskatu dituela, eta Eusko Jaurlaritzak egin duela balizko “ondarearen aurkako kalteen” balorazioa, guztiz surrealista, hau da,  600 euro pusketa bakoitza, faltsifikazioak balira beren benetako balioa hutsaren hurrengoa litzatekeenean.

Esandakoarengatik,  akusatuen aurkako karguak behin-behinean kentzea eta  arkeometria analisiak eta indusketa kontrolatuak bultzatzea eskatzen diegu aipaturiko erakundeei.  Oraindik garaiz gaude. Aldi berean, ahotsa altxatzeko eskatzen diogu iritzi publikoari, gertatzen ari den bidegabekeria ikaragarriaren aurrean.  Kultura eta hizkuntza alorreko altxor handia izan daitekeena, euskararen historiarekin eta beste jakintza-arlo batzuekin zerikusi zuzena leukakeena, zakartegian amaitzeko arriskuan dago, eta dagoeneko asko sufritu duten pertsona ustez errugabeek kartzelan bukatu dezakete.

Ahalegin guztiak egin behar ditugu auziak amaiera ustela izan ez dezan, hurrengo belaunaldiei pasatuko genieke-eta eztabaida. Egia jakin nahi dugu, edozein delarik ere. Eskubide hori daukagu. 2019ko azaroaren 19a. IRUÑA-VELEIA ARGITU.

Azaroak 19 Iruña-Veleia, 10 urte lotsagarri.
Azaroak 19 Iruña-Veleia.

Iruña-Veleia epaiketa otsailean 11 urte ondoren. JM Elexpuru

Iruña Veleia argitu 1Epaiketa otsailean. JM Elexpuru.

Gaurko El Correo-ren bidez jakin dugu notizia. Hona hemen Ama Ata-ko lotura. Ohituta gaude bidegabekerieara, eta gaurkoa bat gehiago. Iruña-Veleia Argituk prentsa-oharra atera du berehala. Horrela dio:

Bidegabekeria bidegabekeriaren gainean

” El Correoren gaurko portadan zera irakurtzen dugu  letra handietan: “El escándalo de Iruña-Veleia a juicio 11 años después. Eliseo Gil se sentará en el banquillo en febrero por las falsas inscripciones sobre el origen del euskera”. Eta aurrerago:  “Todas las partes han sido ya convocadas, según han sabido en exclusiva EL CORREO”.  Harremanetan jarri gara akusatuekin eta abokatuekin eta ziurtatu digute prentsaren bidez jakin dutela berria eta epaitegiko jakinarazpena gaur goizean heldu dela abokatuen eskuetara.

Iruña-Veleia Argituri eskandalagarria iruditzen zaio eta  gogor salatu nahi du akusatuak prentsaren bidez jakitea epaiketaren data, ia hamaika urte igaro ondoren. Higuingarriak iruditzen zaizkigu, halaber, Correoren kronikako lerroburuak eta edukiak: ” falsas inscripciones”, “supuestamente falsificadas por Eliseo Gil y sus colaboradores”, etab. , epaiketa mediatiko paralelora ohituak gaituen hedabide honen ibilbidearekin sintonian daudenak.

Iritzi publikoari gogorarazi nahi diogu piezen benetakotasunaren alde diharduten hogei txosten daudela, izen handiko eta nazio askotako adituek eginak, eta akusatuek lehen egunetik eskatu dituztela Arkeometrian espezializaturiko laborategietan  burututako analisi erabakigarriak, eta baita aztarnategian bertan egin beharreko indusketa kontrolatuak ere.

Zentzunezkoa iruditzen zaigu aipaturiko frogak epaiketa aurretik egitea, zeren eta frogatuko balitz piezak benetakoak direla, ez luke inolako zentzurik izango epaiketa egiteak. Aldi berean gaiaz ondo informatzeko eskatzen diogu  iritzi publikoari eta ez manipulatzen uzteko informazio gezurtiekin.”